Ötüşmə: "Ötüşmək" fellindən törəmiş isimdir. Əsas fell olan "ötüşmək"in bir neçə mənası vardır və "ötüşmə" isminin mənası da bu fellərin mənalarından irəli gəlir. Lüğətlərdəki sadə "Ötüşmək1" göstəricisi, fellin bir neçə mənasından yalnız birinə, ya da əsas mənasına işarə edir. Lakin, "ötüşmə" isminin tam mənasını anlamaq üçün "ötüşmək" fellinin bütün kontekstlərdəki mənalarını nəzərdən keçirmək lazımdır.
Əsas mənalar:
1. Fiziki yerdəyişmə, keçmə, bir yerdən digərinə getmə: Məsələn, "dağların arasından bir çayın ötüşməsi", "qoşunun düşmənin ərazisinə ötüşməsi". Bu kontekstdə "ötüşmə" hərəkət, keçid, yer dəyişdirmə prosesini bildirir. Təbii hadisələr, qoşun hərəkəti, insan və ya heyvanların bir yerdən başqa yerə keçməsi kimi halları ifadə edir.
2. Zamanın keçməsi, vaxtın ötüşməsi: Məsələn, "illərin sürətlə ötüşməsi", "uzun sürən gözləmənin ötüşməsi". Bu mənada "ötüşmə" zamanın axışı, keçən müddəti bildirir. Zamanın qısa və ya uzun müddət ərzində keçməsini ifadə edə bilər.
3. Bir vəziyyətdən digərinə keçmə, dəyişmə: Məsələn, "bir ruh halından digərinə ötüşmə", "şəhərin köhnə görkəmindən yeni görkəminə ötüşməsi". Bu mənada "ötüşmə" bir vəziyyətdən digərinə keçid, transformasiya, dəyişikliyi ifadə edir. Həm fiziki, həm də mənəvi vəziyyətlərdə baş verən dəyişiklikləri ifadə edə bilir.
4. Bir mərhələdən digərinə keçmə: Məsələn, "təhsilin müxtəlif mərhələlərinin ötüşməsi", "işin müxtəlif mərhələlərinin ötüşməsi". Bu kontekstdə "ötüşmə" ardıcıl mərhələlərin bir-birini əvəz etməsini, prosesin inkişafını ifadə edir.
Etimologiya: "Ötüşmək" feli "öt" kökünə -üş- şəkilçisinin əlavə olunması ilə əmələ gəlmişdir. "Öt" kökü hərəkət, keçmə, getmə mənalarını ifadə edir. -üş- şəkilçisi isə proses və vəziyyəti bildirir. Beləliklə, "ötüşmə" sözü "keçmə prosesi", "getmə halı", "dəyişmə vəziyyəti" kimi geniş mənaları özündə ehtiva edir.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Səhər tezdən çayın ötüşməsini seyr etdik.
- Yılların sürətli ötüşməsi onu heyrətləndirdi.
- Şəhərin müasir görkəminə ötüşməsi bir neçə onillik çəkdi.
- Tədqiqatın müxtəlif mərhələlərinin ötüşməsi uzun bir prosesdir.