Özlülük (viskozite) maye və qazların axıcılığa müqavimət göstərmə xüsusiyyətinə deyilir. Başqa sözlə, özlülük bir mayenin öz daxili sürtünmə qüvvələrinə qarşı müqavimət göstərmə qabiliyyətidir. Yüksək özlülüyə malik mayelər (məsələn, bal, qatıq) yavaş axır, aşağı özlülüyə malik mayelər (məsələn, su, benzin) isə tez axır. Bu müqavimət mayenin molekulları arasındakı qarşılıqlı təsirlərin gücü ilə müəyyən olunur. Molekullar arasındakı qarşılıqlı təsir nə qədər güclü olarsa, özlülük də bir o qədər yüksək olur.
Özlülük bir çox amillərdən, o cümlədən temperaturdan asılıdır. Adətən, temperatur artdıqca özlülük azalır, çünki molekulların kinetik enerjisi artır və onlar daha asan hərəkət edirlər. Təzyiq də özlülüyə təsir edə bilər, lakin bu təsir mayelər üçün qazlara nisbətən daha azdır. Mayenin tərkibi də özlülüyə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir. Məsələn, suda şəkər əlavə etdikdə onun özlülüyü artır.
Özlülüyün ölçü vahidi Pa·s (Paskal saniyə) və ya Poiz (P) olaraq göstərilir. 1 Pa·s = 10 Poiz-dir. Özlülüyü ölçmək üçün viskozimetr adlanan xüsusi cihazlar istifadə olunur. Müxtəlif növ viskozimetrlər mövcuddur, bunların hər biri müəyyən bir özlülük diapazonunda dəqiq ölçmələr aparmaq üçün nəzərdə tutulub.
Sözün etimologiyasına gəldikdə, "özlülük" sözü "öz" və "lülük" morfemlərindən əmələ gəlmişdir. "Lülük" özü də "yapışqanlıq, qatılıq" mənasını verən köhnə bir Azərbaycan sözüdür. Beləliklə, "özlülük" sözünün ümumi mənası "özünə yapışqanlıq, özünə qatılıq" kimi izah edilə bilər. Bu məna, mayenin daxili sürtünmə qüvvələrinə müqavimət göstərmə qabiliyyətini yaxşı əks etdirir.
Cümlədə necə işləndiyinə nümunələr:
- Bu mayenin özlülüyü çox yüksəkdir.
- Temperaturun artması ilə mayenin özlülüyü azalır.
- Mühəndislər bu materialın özlülük xüsusiyyətlərini diqqətlə öyrənirlər.
- Özlülük dərəcəsi avadanlıqların işləməsinə təsir göstərir.