Özlüyündə zərfi Azərbaycan dilində bir neçə məna çalarında işlənir. Əsasən, bir şeyin daxili keyfiyyətini, özünəməxsus xüsusiyyətini, obyektiv və ya subyektiv halını ifadə edir. Bu mənada o, “öz-özlüyündə”, “daxilən”, “əslində”, “tamamilə”, “tamamən”, "əsasən" sözləri ilə sinonim ola bilər.
Birinci mənası, əşya və ya hadisənin öz təbiətinə, varlığının mahiyyətinə istinad edərək onun xüsusiyyətini bildirir. Məsələn, "Su özlüyündə rəngsizdir" cümləsində "özlüyündə" suyun əsas xüsusiyyətinə, onun təbiətinə işarə edir. Başqa bir nümunə olaraq, "Bu məsələ özlüyündə çox sadədir" cümləsində məsələnin əsl mahiyyətinin sadəliyi vurğulanır. Bu istifadədə "özlüyündə" sözü, hadisənin görünüşündən, ətraf mühitdən və ya digər amillərdən asılı olmayaraq, onun əsas xarakteristikasını qeyd edir.
İkinci mənası isə daha çox subyektiv düşüncə və hissləri ifadə edir; “öz fikrində”, “öz aləmində”, “öz düşüncələr aləmində” mənalarını verir. Məsələn, "O, özlüyündə bunu etmək istəmirdi, amma məcbur oldu" cümləsində şəxsin daxili istəyi, özəl düşüncəsi ön plana keçir. "Özlüyündə sevindi" ifadəsi də bu mənaya uyğun gəlir və şəxsin daxili, gizli hisslərini ifadə edir. Bu mənada "özlüyündə" subyektivliyi, şəxsi təcrübəni vurğulayır.
Üçüncü bir istifadə sahəsi də var ki, burada "özlüyündə" sözü, bir hadisənin başqa hadisələrdən asılı olmayaraq, yalnız özünün əhəmiyyətini və təsirini ifadə edir. Məsələn, "Bu hadisə özlüyündə böyük əhəmiyyət kəsb etmir, amma…" cümləsində hadisənin əsas təsiri, kontekstə baxmayaraq, onun özündə gizlidir. Bu mənada o, "əslində", "öz başına" kimi ifadələrlə sinonimdir.
Etimalogiyasına gəldikdə, "öz" və "lüyündə" şəkilçilərinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir. "Lüyündə" şəkilçisi “halda”, "şəraitdə" mənalarını ifadə edir və əsasən köhnə Azərbaycan dilində daha geniş istifadə olunurdu. Müasir Azərbaycan dilində istifadə tezliyi azalsa da, "özlüyündə" ifadəsi özünün ifadə gücü ilə dilin zəngin leksikasının tərkib hissəsi olaraq qalır.