Paleoqrafiya (yun. palaios – qədim + grapho – yazıram) – yazı tarixini, onun inkişaf mərhələlərini, qrafik formalarının təkamülünü, yazının texnikasını, yazı materiallarını, yazının tipoloji xüsusiyyətlərini, eləcə də müxtəlif dövrlərə və ərazilərə aid yazı nümunələrinin paleocoğrafiyasını, onların tipoloji təsnifatını və xüsusiyyətlərini öyrənən tarixifiloloji fəndir. Paleoqrafiya sadəcə yazılı abidələrin şəklinə deyil, həm də onların mətni məzmununa və sosial-mədəni kontekstə toxunur. Bu elmi sahə yazının təkamülünü izləməklə yanaşı, həm də müxtəlif dövrlərə və mədəniyyətlərə aid sənədlərin, kitabələrin, əlyazmaların deşifr edilməsi və oxunması ilə məşğul olur.
Paleoqrafiya, yalnız əlifba formalarının dəyişməsini deyil, həm də yazı sistemlərinin inkişafını, yazının əsas elementlərinin (hərflər, işarələr, simvollar) dəyişməsini, yazının materiallarında və texnikasında baş verən dəyişiklikləri, eləcə də yazı əsərlərinin stilistik xüsusiyyətlərini (məsələn, xətt üslubları, qələm tərzləri, mətni bəzəklər) araşdırır. Bu araşdırmalar tarixi hadisələrin təhlili, tarixi mətnlərin tarixləndirilməsi və mənbələrin autentikliyinin müəyyən edilməsi üçün əsas rol oynayır.
Paleoqrafiyanın araşdırmaları nəticəsində əldə edilən biliklər tarix, ədəbiyyat, dilçilik, arxeologiya və digər humanitar elmlər üçün son dərəcə əhəmiyyətlidir. Məsələn, qədim yazılı abidələrin öyrənilməsi vasitəsilə həmin dövrlərin dilinin, mədəniyyətinin, siyasi və sosial həyatının təfərrüatlarını öyrənmək mümkündür. Paleoqrafik tədqiqatlar tarixi sənədlərin dəqiq tərcüməsini və düzgün interpretasiyasını təmin edir.
Paleoqrafiya müxtəlif cümlələrdə aşağıdakı kimi işlənə bilər:
- “Bu əlyazmanın paleoqrafik təhlili onun XV əsrə aid olduğunu göstərir.”
- “O, paleoqrafiya üzrə aparıcı mütəxəssisdir.”
- “Paleoqrafik araşdırmalar bu sənədin saxta olduğunu sübut etdi.”
- “Məqalədə qədim runik yazısının paleoqrafiyası ətraflı təhlil olunur.”