Paltarkəsdi (is. etn.) – Azərbaycanın bir sıra bölgələrində, xüsusilə də Şirvan zonasında yayılmış, nişanlı qız üçün paltar hazırlanması və hədiyyə edilməsi mərasimi. Bu ənənəvi adət, nişan mərasiminin ardından, adətən toy mərasiminə qədər olan müddət ərzində, qız tərəfindən oğlan tərəfinə paltar toxunması və ya tikişi ilə yanaşı, oğlan tərəfinin qıza paltar materialları və ya hazır paltarlar hədiyyə etməsini əhatə edir. Paltarların biçilməsi mərasimi, ailə üzvləri və yaxın qohumların iştirakı ilə həyata keçirilir və adətən xoş ovqat, şənlik və dualarla müşayiət olunur. Paltarkəsdi mərasimi, sadəcə paltar hazırlanması məsələsindən kənara çıxaraq, gələcək həyat yoldaşlarına bərəkət və xoşbəxtlik diləmək, qızın yeni ailə həyatına hazırlanmasına kömək etmək kimi mənaları da özündə ehtiva edir.
Mərasim zamanı oğlan tərəfindən gətirilən paltarlar, adətən, zəngin və keyfiyyətli materiallardan hazırlanır və qızın gələcək həyat tərzinə uyğun olaraq seçilir. Bu paltarlar, qızın toy geyimindən tutmuş, gündəlik geyimlərinə qədər müxtəlif növləri əhatə edə bilir. Paltarların qırmızı xonçalara qoyulması, bu rəngin Azərbaycan mədəniyyətində uğur, bərəkət və xoşbəxtliyin simvolu olması ilə əlaqədardır. Paltarkəsdi, sadəcə bir mərasim deyil, həm də qızın ailəsinə maddi və mənəvi dəstək, yeni həyatının təməlinin qoyulması mənasını da daşıyır. Bəzi bölgələrdə bu mərasimə xüsusi yemək və içki süfrəsi də daxil edilir ki, bu da mərasimin əhəmiyyətini daha da artırır.
Paltarkəsdinin söz mənşəyi "paltar" və "kəsdi" sözlərindən əmələ gəlib. "Paltar" sözü fars mənşəli olub, geyim deməkdir. "Kəsdi" isə "kəsmək" fellindən törəmə olub, burada "hazırlamaq", "biçmək" mənasında işlənir. Beləliklə, Paltarkəsdi "paltar hazırlamaq", "paltar biçmək" mənasını verir. Lakin bu mərasim sadəcə paltarın biçilməsi ilə məhdudlaşmadığı üçün "paltar hazırlama mərasimi" ifadəsi daha dolğun məna verir.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Nişanlı qızın ailəsi paltarkəsdi mərasiminə hazırlaşırdı.
- Oğlan evi qıza gözəl paltarlar və qiymətli hədiyyələr göndərərək paltarkəsdi mərasimini əzəmətli keçirdi.
- Paltarkəsdi ənənəsi Azərbaycanın etnoqrafiyası üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır.