Parlamentarizm [fr. parlementarisme] termini, öz mahiyyət etibarilə, parlamentin dövlət idarəetmə sistemində mərkəzi rol oynadığı bir hökumət formasını ifadə edir. Bu, sadəcə parlamentin mövcudluğunu deyil, onun icra hakimiyyətinə nəzarət və hesabatlılıq mexanizmləri vasitəsilə təsirini, hətta əsasən formalaşdırmasını bildirir. Yəni, parlament yalnız qanunvericilik funksiyasını yerinə yetirmir, eyni zamanda hökumətin tərkibinin müəyyənləşdirilməsində və fəaliyyətinin qiymətləndirilməsində əsas rol oynayır.
Parlamentarizmin əsas xüsusiyyətlərindən biri, hökumətin parlament qarşısında məsuliyyət daşımasıdır. Bu məsuliyyət, hökumətin siyasi fəaliyyətinin parlament tərəfindən nəzarətdə saxlanmasını və lazım gəldikdə, inamsızlıq səsverməsi vasitəsilə devrilməsini təmin edir. Bu mexanizm, hakimiyyətin balansını qorumaq və insanların iradəsini daha yaxşı əks etdirmək məqsədi daşıyır.
Parlamentarizmin müxtəlif formaları mövcuddur. Məsələn, parlamentar respublikalarda dövlət başçısının (prezidentin) səlahiyyətləri məhduddur və o, əsasən, təntənəli funksiyaları yerinə yetirir. Hökumət isə parlamentə qarşı məsuliyyət daşıyır və onun tərəfindən təyin edilir (və ya təsdiq edilir). Parlamentar monarxiyalarda isə dövlət başçısı (monarx) formal olaraq səlahiyyətlərə malikdir, lakin real hakimiyyət parlament və onun tərəfindən formalaşdırılan hökumətin əlindədir.
Parlamentarizmin inkişafı tarixi boyu müxtəlif siyasi və sosial şəraitin təsiri altında formalaşmışdır. Avropa ölkələrində parlamentarizmin inkişafı orta əsrlərdə feodal parlamentlərin meydana gəlməsi ilə başlayıb və müasir parlament demokratiyasına doğru təkamül etmişdir. Müxtəlif ölkələrdə parlament sistemləri öz xüsusiyyətlərinə görə bir-birindən fərqlənə bilər, lakin əsas prinsiplər – hökumətin parlament qarşısında məsuliyyəti və parlamentin qanunvericilik və nəzarət funksiyaları – ümumi qalır.
Qısaca olaraq, parlamentarizmin mahiyyəti parlamentin dövlət idarəetmə sistemində həlledici rol oynaması və icra hakimiyyətinə nəzarət mexanizmləri vasitəsilə təsir göstərməsidir. Bu sistem demokratik dəyərlərə və vətəndaşların iştirakına əsaslanır və hakimiyyətin balansını təmin etməyə çalışır. Parlamentin gücü və səlahiyyətlərinin həcmi müxtəlif parlament sistemlərində fərqli ola bilər.