Parlamentli sifəti, əsasən "parlamentarizmə əsaslanan" mənasında işlənir. Lüğətlərdəki bu qısa izahlı tərif, sözün zəngin məna çalarlarını tam əks etdirmir. Daha dəqiq və geniş izah üçün aşağıdakıları nəzərə almaq lazımdır:
Mənşəyi: Söz, "parlament" sözündən törəmişdir. "Parlament" özü fransız dilindən (parlement) keçmiş, latın dilinin "parlare" (danışmaq) felindən əmələ gəlmişdir. Yəni, etimoloji olaraq "danışma yeri", "müzakirə yeri" kimi tərcümə oluna bilər. Bu etimoloji köklər parlamentli sifətinin əsas mənasını daha aydınlaşdırır.
Mənası: Parlamentli, bir dövlət quruluşunun və ya sistemin qanunverici hakimiyyətin əsasını parlamentin təşkil etməsini, yəni qanunların parlament tərəfindən qəbul edilməsini, hökumətin parlamentə məsuliyyətini və parlamentin icra hakimiyyətinə nəzarət etməsini bildirir. Bu, sadəcə "parlamentin olduğu" mənasını deyil, həm də parlamentin dövlət idarəetməsindəki mərkəzi rolunu vurğulayır. Parlamentli sistemdə hökumətin qanunvericilik prosesinə, eləcə də icra hakimiyyətinin fəaliyyətinə parlamentin güclü təsiri vardır. Başqa sözlə, parlamentli bir sistem demokratik prinsiplərə əsaslanır və vətəndaşların nümayəndələrinin qanunvericilikdə və hökumətin fəaliyyətinə nəzarətdə mühüm rola malik olmasını əks etdirir.
Cümlədə işlənməsi:
- Azərbaycan parlamentli respublikadır.
- Parlamentli idarəetmə sistemi qərarların qəbulunda ictimai iştirakı təmin edir.
- Bir çox Avropa ölkələri parlamentli demokratiya prinsiplərinə əsaslanır.
- Onun təklifi parlamentli ölkələrdə qanunvericilik prosesinin təkmilləşdirilməsinə yönəlib.
Qeyd etmək lazımdır ki, "parlamentli" sifəti müxtəlif kontekstlərdə fərqli məna çalarları qazana bilər. Məsələn, "parlamentli müzakirələr" ifadəsi parlamentin iş üslubunu ifadə edə bilər. Ancaq əsas mənası hər zaman parlamentin dövlət quruluşunda oynadığı əsas rola yönəlib.