izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Partlayan sifəti əsasən iki əsas mənada işlənir. Birinci mənası "partlayıcı" sözünün sinonimi olaraq, partlama qabiliyyətinə malik olan, partlamağa meylli olan mənasını verir. Bu mənada "partlayan maddə", "partlayan qurğu" kimi ifadələr işlədilə bilər. Partlama ehtimalı olan, hər an partlaya biləcək hər hansı bir cisim, maddə və ya sistem üçün istifadə oluna bilər. Məsələn: "Partlayan qurğu təhlükəli ərazidən uzaqlaşdırıldı" cümləsində "partlayan" sifəti, qurğunun partlama potensialını ifadə edir.

İkinci mənası isə fonetika sahəsindən götürülmüşdür. Bu mənada "partlayan" səs ifadəsinə malik samitləri təsvir etmək üçün istifadə olunur. Partlayıcı samitlər, səs tellərinin titrəməsi ilə deyil, hava axınının kəskin şəkildə ağız boşluğunda maneəyə rast gəlməsi və bu maneənin birdən-birə aradan qaldırılması nəticəsində əmələ gələn səslərdir. Azərbaycan dilində /p/, /b/, /t/, /d/, /k/, /q/ samitləri partlayıcı samitlər sırasına daxildir. Bu samitlər sözün tələffüzündə kəskin, qısa və güclü bir səs təsiri yaradırlar. Bu mənada "partlayan samitlər" ifadəsi dilçilik ədəbiyyatında tez-tez işlədilir. Məsələn: "Azərbaycan dilinin fonetikasında partlayan samitlər əhəmiyyətli rol oynayır" cümləsində "partlayan" sifəti, sözügedən samitlərin artikulyasiya xüsusiyyətini ifadə edir.

Qeyd edək ki, "partlayan" sözünün ikinci mənası birinci mənasından kontekstə bağlı olaraq fərqləndirilir. Ümumi istifadədə "partlayan" sözü daha çox birinci mənada, yəni "partlayıcı" mənasında işlənir. Ancaq dilçilik kontekstində, xüsusilə fonetika bölməsində istifadəsi ikinci mənaya aiddir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz