Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində "pay-piyada" sözü əsasən "piyada" sözünün sinonimi kimi, yəni "ayaq üstə, piyada gedərək" mənasında izah olunur. Lakin bu izah tam deyil və sözün ifadə etdiyi mənanın incəliklərini əks etdirmir. "Pay-piyada" sözü daha çox nağıl və xalq ədəbiyyatında işlənir və sadəcə fiziki hərəkəti deyil, həm də yolun uzunluğunu, səyahətin çətinliyini, bəlkə də qəhrəmanın yorulmasını və məqsədə çatmaq üçün göstərdiyi səbrini ifadə edir. Bu mənada "pay-piyada" "piyada" sözündən daha ifadəlidir və əlavə konnotasiyalar daşıyır.
Etimoloji baxımdan, "pay" sözü burada "addım, məsafə" kimi deyil, daha çox "hissə, hissə-hissə" mənasında işlənir. Belə ki, "pay-piyada" ifadəsi "hissə-hissə, addım-addım piyada getmək" kimi başa düşülə bilər. Bu, yolun uzun və zəhmətli olduğunu, hər addımın səy tələb etdiyini vurğulayır. "Piyada"nın özü də yalnız hərəkət vasitəsini deyil, həm də səyahətin əziyyətli olduğunu ifadə edir.
Misal olaraq verilən cümlədə ("Kəl Həsən Simurqun qanadınnan öpüb, pay-piyada gəlib çıxdı Bəndərpuşa.") "pay-piyada" sözü Kəl Həsənin uzun və çətin bir yolu, yəqin ki, uçuşdan sonra yorğun halda, ayaq üstə qət etdiyini bildirir. Sadəcə "piyada gəldi" demək, bu mənanı tam əks etdirə bilməzdi.
Müxtəlif cümlələrdə "pay-piyada"nın işlənməsinə nümunələr:
- O, pay-piyada dağlara doğru yola düşdü. (Uzun və çətin dağ yolunu vurğulayır)
- Pay-piyada gedərək, gün batana qədər kəndə çatdılar. (Yolun uzunluğunu və səyahətin əziyyətini göstərir)
- Yorulmuş, amma məqsədə çatmaq üçün pay-piyada irəlilədi. (Qəhrəmanın səbrini və əzmini ifadə edir)
Nəticə olaraq, "pay-piyada" sözü "piyada" sözünün sinonimi olaraq qəbul edilməməlidir. O, daha çox poetik və nağıl üslubunda işlənir və uzun, çətin bir yolu, səyahətin əziyyətini, qəhrəmanın səbr və əzmini ifadə edir.