Pedánt (latınca pedanta sözündən, yunanca paidagogos - uşaq bələdçisi, müəllim sözündən törəmədir) termini sadəcə "xırda və formal tələblərin yerinə yetirilməsinə həddindən artıq fikir verən adam" kimi tərif etmək, onun əsl mahiyyətini tam əks etdirmir. Pedánt, qaydaları, formaları və incəlikləri mütləq həqiqət kimi qəbul edən və bu qaydaların məntiqi ardıcıllığını və ya kontekstual uyğunluğunu nəzərə almadan sərt şəkildə tətbiq etməyə çalışan şəxsdir. Onun əsas xüsusiyyəti, bilik və bacarıqdan daha çox, qaydalara riayət etməyə vurğun olmasıdır. Bu, bəzən mənasız və ya əsassız görünən incəliklərdə həddən artıq qətiyyət və inadkarlıq kimi özünü göstərir.
Pedántlıq, sadəcə xırdaçıq olmaqdan daha geniş bir məfhumdur. Xırdaçı bir insan bəlkə də kiçik detallara diqqət yetirir, amma pedant bu detalları mütləq həqiqət və əsas prinsiplər səviyyəsinə yüksəldir. O, əsas məqsəddən daha çox formalara, məzmunun özü deyil, onun ifadə formasına daha çox əhəmiyyət verir. Hətta əgər qaydaların pozulması heç bir mənfi nəticə verməsə də, pedant qaydalara əməl olunmaması qarşısında inadkarlıq göstərəcəkdir. Bu, onu həmkarları və ətrafındakılar tərəfindən zolaqlı, əsəbi və qəliz bir insan kimi qəbul edilməsinə səbəb olur.
Pedánt sözünün işlənməsinə misallar:
- "Professor, bir pedant kimi, hər cümlənin qrammatik düzəkliyini yoxlayırdı." (Burada pedantlıq mənfi bir xüsusiyyət olaraq təqdim olunur.)
- "O, pedantcasına dəqiq hesablamalar apararaq layihənin müvəffəqiyyətini təmin etdi." (Burada pedantlıq müsbət bir xüsusiyyət, detallara olan diqqət kimi göstərilir. Kontekst əhəmiyyətlidir.)
- "Onun pedant tərzində yazdığı məqalədə hər kəsə aydın olmayan çoxlu sayda terminoloji açıklama vardı."
Göründüyü kimi, "pedant" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq müsbət və ya mənfi bir rəng ala bilər. Ancaq əsasən, bu söz həddindən artıq qayda-qanuna riayət etmə, formalizmlərə meyl və mənasız incəliklərə vurğunluğu ifadə edir.