Perpendikulyarlıq (ing. perpendicularity, rus. перпендикулярность) geometriyada iki düz xəttin, düz xətlə müstəvinin və ya iki müstəvinin bir-birinə 90 dərəcəlik bucaq altında kəsişməsi vəziyyətidir. Başqa sözlə, perpendikulyarlıq, iki geometrik fiqurun (düz xətt və ya müstəvi) bir-birinə dik kəsişməsini ifadə edən bir anlayışdır. Bu dik kəsişmə, kəsişmə nöqtəsində əmələ gələn bucağın 90 dərəcə olmasını nəzərdə tutur.
Mənşəyi: "Perpendikulyarlıq" sözü latın dilindən törəmişdir. "Perpendicularis" sözü "dik, şaquli" mənasını verir. "Per-" önəki "tamamilə" mənasını daşıyır, "pendere" isə "asmaq" deməkdir. Beləliklə, etimoloji baxımdan perpendikulyar "tamamilə asılmış, dik duran" mənasını ifadə edir. Bu, əvvəllər dik xətlərin şaquli xətlərlə əlaqələndirilməsinə işarədir.
Müxtəlif kontekstlərdə istifadəsi: Perpendikulyarlıq termini müxtəlif geometrik məsələlərdə, xüsusilə həndəsənin analitik və diferensial sahələrində geniş istifadə olunur. Məsələn:
- Düz xətlərin perpendikulyarlığı: İki düz xəttin perpendikulyar olması üçün onların kəsişmə nöqtəsində əmələ gətirdikləri bucağın 90 dərəcə olması kifayətdir.
- Düz xətlə müstəvinin perpendikulyarlığı: Bir düz xəttin müstəviyə perpendikulyar olması üçün həmin düz xəttin müstəvi üzərindəki hər hansı bir düz xətlə 90 dərəcəlik bucaq yaratması şərti vacibdir.
- İki müstəvinin perpendikulyarlığı: İki müstəvinin perpendikulyar olması üçün bir müstəvidəki hər hansı bir düz xəttin digər müstəviyə perpendikulyar olması kifayətdir.
Müstəvinin perpendikulyarlığı: Bu ifadə bir müstəvinin digər bir müstəviyə və ya düz xəttə perpendikulyar olmasını bildirir. Bu anlayış, məsələn, üçölçülü fəzada həndəsi cisimlərin yerləşməsini təsvir etmək və ya məsafələri hesablamaq üçün istifadə olunur. Müstəvilərin perpendikulyarlığının təyini, onların normal vektorlarının skalyar hasilinin sıfır olması ilə də müəyyən edilə bilər.
Yekun olaraq, perpendikulyarlıq, riyaziyyatın, xüsusilə geometriyanın əsas anlayışlarından biridir və bir çox həndəsi problemlərin həllində əhəmiyyətli rol oynayır.