Personaj [fr. personnage] sözü bədii əsərlərdə (roman, hekayə, pyes, film və s.) təsvir olunan və hadisələrdə iştirak edən hər hansı bir obraz, surət və ya tip deməkdir. Lüğətdəki izah kifayət qədər ümumi olsa da, personaj anlayışını daha geniş və dəqiq şəkildə izah etmək mümkündür.
Personaj sadəcə bir insan surəti deyil, həm də əsərin süjet xəttini, ideyasını, müəllifin mesajını çatdırmaq üçün istifadə olunan əsas vasitələrdəndir. Personajlar öz xarakterləri, davranışları, motivləri, münasibətləri və əsərin inkişafına təsiri ilə seçilir. Onlar əsərin mərkəzində ola bilər və ya ikinci dərəcəli rol oynaya bilər.
Personajların təsnifatı müxtəlif meyarlara əsasən aparıla bilər:
- Xarakterinə görə: müsbət, mənfi, neytral, kompleks, sadə, statik (dəyişməz), dinamik (inkişaf edən) personajlar.
- Roluna görə: baş qəhrəman, əsas personaj, yan personaj, epizodik personaj.
- Tipinə görə: romantik qəhrəman, komik personaj, tragik qəhrəman, antiqəhrəman və s.
Misal üçün, “Mənfi personaj” ifadəsi əsərdə əsasən mənfi əməllər törədən, zərərli təsir göstərən obrazı ifadə edir. “Komik personaj” isə əsərdə gülməli vəziyyətlər yaradan, əsərin komik tərəfini vurğulayan obrazdır. “Arşın mal alan” əsərində səkkiz personajın iştirak etməsi isə əsərin qəhrəmanlarının sayını, hadisələrin çoxsaylı və mürəkkəb olduğunu göstərir.
Beləliklə, “personaj” sözü sadəcə “şəxs” mənasını verməkdən daha geniş bir anlayışı əhatə edir və bədii əsərin tərkib hissəsi kimi onun əhəmiyyətini vurğulayır.