Peşkəş (fars. پيشکش - pişkəş) sözü fars dilindən Azərbaycan dilinə keçmişdir. Əslində "پیش" (piş) – "öncə, qabaqda" və "کشیدن" (kəşidən) – "çəkmək, təqdim etmək" fellərindən əmələ gəlmiş bir birləşmədir. Beləliklə, etimoloji olaraq "qabaqcadan təqdim edilən şey" mənasını verir.
Müasir Azərbaycan dilində peşkəş sözü, əsasən, könüllü olaraq verilən hədiyyə, bağış, bəxşiş mənalarında işlənir. Bu, həm maddi (pul, əşya, yemək və s.), həm də mənəvi (mədh, tərif, xidmət və s.) xarakterli ola bilər. Peşkəş, sadəcə bir əşyanın verilməsi deyil, həm də həmin əşyanın təqdim edilməsi formasını, ədəb-ərkanını əhatə edir. Bu baxımdan, hədiyyədən bir qədər fərqlənir. Hədiyyə daha geniş məna kəsb edərkən, peşkəş daha çox hörmət, ehtiram ifadə edən rəsmi və ya qeyri-rəsmi bir təqdim formasını bildirir.
Verilən nümunədəki "Evlənmək istəyən bir qədər peşkəş özü ilə götürüb, bəyin qulluğuna gedib ondan izn almaq" cümləsi peşkəşin tarixi kontekstdəki istifadəsini əks etdirir. Burada peşkəş, bəyin razılığını almaq məqsədi ilə qız tərəfindən təqdim edilən bir növ "rüşvət" kimi deyil, hörmət və ehtiram əlaməti olaraq verilən hədiyyəni bildirir. Bu, ənənəvi Azərbaycan ailə quruluşunun özünəməxsus bir xüsusiyyətini göstərir.
Peşkəş sözü müxtəlif cümlələrdə aşağıdakı kimi işlənə bilər:
- Qonaqlara peşkəş olaraq şirniyyat təqdim etdilər.
- O, şirkətə yeni bir layihə peşkəş etdi.
- Müəllim şagirdinə ədəbi yaradıcılığından nümunələr peşkəş etdi.
- Təbiət bizə möhtəşəm gözəlliklər peşkəş edir.
Göründüyü kimi, peşkəş sözü müxtəlif kontekstlərdə, həm maddi, həm də mənəvi dəyərləri ifadə etmək üçün istifadə oluna bilər.