Pəncə (fars. پنجه - pançe) sözü fars dilindən keçmişdir və əsasən beş barmağın birlikdə təşkil etdiyi əl ayasını ifadə edir. Lüğətlərdə verilən "əl ayası ilə beş barmaq birlikdə" tərifi kifayət qədər sadədir və sözün əhatə etdiyi bütün mənaları tam əks etdirmir.
Pəncə, əsasən insan əlinin beş barmağının birlikdə olduğu halını ifadə etsə də, məcazı mənalarda da işlənir. Məsələn, quşların, heyvanların (xüsusilə yırtıcıların) pəncələri barmaqların əvəzinə caynaqları ilə xarakterizə olunur. Bu halda pəncə, caynaqlı əzalarını ifadə edir. Beləliklə, pəncə sözünün mənası kontekstə bağlı olaraq dəyişir.
Məcazı mənada pəncə, güc, qüvvət, hakimiyyət və ya təzyiq ifadə edə bilər. Misal üçün, "düşmənin pəncəsindən qurtarmaq" ifadəsi, düşmənin təzyiqindən, hakimiyyətindən xilas olmağı bildirir. Bu mənada pəncə, bir növ təhlükə və ya zərər mənbəyini təmsil edir.
Sözün etimologiyası farsca "panj" (beş) və "ə" (əlamət bildirən şəkilçi) köklərindən törədiyini göstərir. Bu da sözün əsas mənasının "beş barmaq" olduğunun bir daha təsdiqidir.
Cümlə içərisində istifadəsinə dair nümunələr:
- O, əlini pəncəyə çevirib düşməninə hücum etdi. (Fiziki güc)
- Qartal qurbanını güclü pəncələri ilə tutdu. (Heyvan pəncəsi)
- Kapitalistlərin pəncəsindən xilas olmaq çətindir. (Hakimiyyət, təzyiq)
- Usta sənətkar əsəri incə pəncəsi ilə yondu. (Dəqiqlik, ustalıq)
Yekun olaraq, pəncə sözü həm konkret, həm də məcazı mənalarda işlədilən çoxmənalı bir sözdür və onun mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişir.