Pəncərəüstü sözü Azərbaycan dilində pəncərənin üst hissəsini bəzəmək, möhkəmləndirmək və ya qorumaq məqsədi ilə yerləşdirilən memarlıq elementini bildirir. Lüğətlərdə sadəcə "pəncərənin üst tərəfinə vurulan taxta və ya qoyulan iri daş" kimi tərif olunsa da, bu tərif onun əhatə etdiyi funksiya və estetik dəyəri tam əks etdirmir.
Tarixi memarlıq nümunələrində pəncərəüstləri müxtəlif materiallardan - taxta, daş, kərpic, hətta metaldan hazırlana bilərdi. Onların forması və bəzəkləri də müxtəlif idi: sadə düzbucaqlı formalardan tutmuş, incə yonulmuş naxışlar, ornamentlər, heykəlciklər və hətta bitki motivləri ilə bəzədilmiş mürəkkəb kompozisiyalara qədər. Pəncərəüstünün funksiyası sadəcə estetik deyildi; o, həm də pəncərənin üst hissəsini hava şəraitinin mənfi təsirlərindən (yağış, qar, günəş şüaları) qoruyurdu, bəzən isə binanın ümumi strukturuna əlavə möhkəmlik verirdi.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "pəncərə" fars mənşəli olub "pəncerə" formasından törəyib. "Üstü" isə qədim türk sözü olub, yuxarı hissəni, səthi bildirir. Beləliklə, "pəncərəüstü" sözü iki əsas komponentin birləşməsindən əmələ gəlib və mənası da bu iki komponentin birləşmiş mənasından əmələ gəlir.
Cümlə içərisində istifadəsinə nümunələr:
- Qədim evlərin pəncərəüstləri əl işləri ilə bəzədilmişdi.
- Tikintiçilər pəncərəüstünü daşdan hörürlər.
- Pəncərəüstünü yonmaq ustalıq tələb edən işdir.
- Evlərin pəncərəüstləri əsasən taxtadan hazırlanmışdı.
Yekun olaraq, "pəncərəüstü" sözü sadə bir memarlıq elementi deyil, həm estetik, həm də funksional əhəmiyyətə malik olan, tarixi və mədəni kontekstə malik bir termindir. Onun sadə bir "taxta və ya daş" kimi tərifi onun zəngin mənasını tam əks etdirmir.