Pərçimlənmək (məch.) Azərbaycan dilindəki bu feilin əsas mənası, fiziki bir əlaqənin yaradılması və ya möhkəmləndirilməsi ilə bağlıdır. Lüğətdə verilən iki mənası bu əsas mənanın müxtəlif kontekstlərdə əks olunmasıdır.
1. Pərçimlə bağlanmaq, bərkidilmək: Bu, feilin ən açıq və konkret mənasıdır. Pərçimlənmək, iki və ya daha çox hissənin pərçimlər vasitəsilə möhkəm bir şəkildə bir-birinə bağlanması, birləşdirilməsi deməkdir. Misal üçün: "Dəmir lövhələr pərçimlənməklə bir-birinə bağlandı." burada pərçimlər fiziki bir əlaqəni təmin edir və bu əlaqənin güclü olması vurğulanır. Pərçimlənmə, yapışdırma və ya digər birləşdirmə üsullarından fərqli olaraq, daha davamlı və güclü bir birləşmə yaradır.
2. Özünə yer eləmək, girmək: Bu məna isə metaforik bir tətbiqdir. Fiziki pərçimlənmədən ibarət olan birləşmənin gücü və davamlılığı əsas götürülərək, bir şeyin özünə möhkəm yerləşməsi, dərin köklənməsi, qərarlaşması kimi mənalar ifadə olunur. "Kitab da vardır ki, hər sətri mismar; Zorla pərçimlənir beynə, ağıla" misalında gördüyümüz kimi, fikir və ya təəssüratın beyinə və ağıla güclü təsir etməsi, dərin kök salması, unutulmaz olması vurğulanır. Burada "pərçimlənmək" sözü, fikrin zəhni aləmə zorla da olsa daxil olub, orada möhkəmlənməsini ifadə edir. Metaforik istifadədə, "zorla" sözünün olması, bu prosesin səylə, çətinliklə baş verməsini göstərir.
Etimologiya: "Pərçimlənmək" sözü "pərçim" sözündən əmələ gəlmişdir. "Pərçim" isə fars mənşəli bir sözdür və metal lövhələri, hissələri birləşdirmək üçün istifadə olunan metal hissəni ifadə edir. Feilin mənası, bu əşyanın funksiyasından irəli gələrək formalaşmışdır.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Təyyarənin qanadları xüsusi pərçimlərlə pərçimlənmişdir.
- Yeni fikirlər yavaş-yavaş, ancaq möhkəm pərçimlənir beynimə.
- Əsərin əsas ideyası oxucunun şüurunda möhkəm pərçimlənərək uzun müddət qalır.
- Onun ürəyinə olan sevgim möhkəm pərçimlənmişdi.