Pıxtalandırma "Pıxtalandırmaq" felindən törəmiş isimdir. Lüğətlərdə sadəcə olaraq "pıxtalandırmaq" felinin isim formasından bəhs edilməsi qısadır və tam mənanı əks etdirmir. Pıxtalandırma, əslində, bir mayenin (əsasən südün) qatılaşması, qatı bir hal alması prosesidir. Bu proses, südün tərkibindəki fermentlər, bakteriyalar və ya turşuların təsiri nəticəsində baş verir. Pıxtalanma nəticəsində əmələ gələn qatı maddə pıxtıdır. Beləliklə, pıxtalandırma, südün və ya digər mayelərin pıxtalaşdırılması, yəni qatılaşdırılması, jelə çevrilməsi prosesi deməkdir.
Pıxtalandırmanın əsasən südə tətbiqi ilə bağlı olmasına baxmayaraq, ümumi bir mənada hər hansı bir mayenin qatılaşması da pıxtalandırma kimi qəbul edilə bilər. Məsələn, qan pıxtalanması da bu prosesin bir nümunəsidir. Bu baxımdan, pıxtalandırma termini daha geniş mənada, kolloid sistemlərin qatılaşma prosesinə də aid edilə bilər.
Pıxtalandırmanın müxtəlif sahələrdə tətbiqi vardır:
- Qida sənayesi: Süd məhsullarının istehsalında (pendir, qatıq, ayran və s.) geniş istifadə olunur.
- Tibbi sahə: Qan pıxtalanması prosesi həyati əhəmiyyət kəsb edir. Qan pıxtalaşmasının pozulması müxtəlif xəstəliklərə gətirib çıxara bilər.
- Biologiya: Hüceyrəarası maddələrin qatılaşması və digər bioloji proseslərdə rol oynayır.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Südün pıxtalandırılması pendir istehsalında vacib bir mərhələdir.
- Qan pıxtalandırma mexanizminin pozulması ciddi qanaxmalara səbəb ola bilər.
- Təcrübədə mayenin pıxtalandırılması sürətini ölçdülər.
- Bu ferment südün pıxtalandırılmasını sürətləndirir.
Etimalogiyasına gəldikdə, "pıxtalanmaq" feli ilə bağlı olaraq türk dillərindəki "pıxtı" (qatılaşmış maddə) kökünə dayanır. Bu kök, bəzi tədqiqatçılara görə, Proto-Türk dilindəki bir kökdən törəyib.