Pislik (ər. pis + -lik) - İzahlı lüğətlərdə sadəcə "pis şeyin hal və keyfiyyəti (yaxşılıq ziddi)" kimi təqdim edilən "pislik" termini daha geniş və çoxşaxəli bir mənaya malikdir. Əslində, "pislik" yalnız "pis" sifətinin isim halındakı forması deyil, həm də müəyyən bir hərəkət, vəziyyət və ya keyfiyyəti ifadə edən mürəkkəb bir anlayışdır.
Mənşəcə, "pis" kökü fars dilindən götürülmüşdür və əsasən mənfi, xoşagəlməz, zərərli olan hər şeyi ifadə edir. "-lik" isə Azərbaycan dilinin məhsuldar şəkilçilərindən biri olub, isim düzəldici funksiyasını daşıyır. Beləliklə, "pislik" sözü "pis" olan hər şeyin məcmusu, toplusu mənasını verir.
Məna çalarları: "Pislik" termini müxtəlif kontekstlərdə fərqli məna çalarları daşıya bilər:
- Fiziki pislik: Yolun pisliyi (pis vəziyyəti, yararsızlığı), suyun pisliyi (çirkli, zərərli olması) kimi ifadələrdə fiziki bir keyfiyyəti ifadə edir.
- Əxlaqi pislik: Bu halda pislik, əxlaqa zidd olan hərəkətləri, davranışları, əməlləri (yalançılıq, oğurluq, qəddarlıq və s.) ifadə edir. Məsələn: “Onun pisliyi bütün kəndə yayılmışdı”. Bu cümlədə “pislik” əxlaqi pozğunluğu, alçaqlığı bildirir.
- Metaforik pislik: Bəzi hallarda pislik, uğursuzluq, bədbəxtlik, müşkül vəziyyət kimi abstrakt anlayışları da ifadə edə bilər. Məsələn: “Həyatının pisliyi onu çox əziyyətə salmışdı”. Bu cümlədə pislik, həyatdakı mənfi hadisələri, bədbəxtliyi ifadə edir.
- Şər, bəla: "Pislik" sözü bəzən şər qüvvələr, bəla, fəlakət mənasında da işlənə bilər. Məsələn: “Ondan pislik gözləmək olmazdı”. Bu halda pislik, zərərverici, bədbəxtlik gətirən təsirlər mənasındadır.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Yolun pisliyi səbəbindən maşın yolu itdi.
- Onun pisliyi bütün kəndə yayılmışdı.
- Həyatının pisliyi onu çox əziyyətə salmışdı.
- Ondan pislik gözləmək olmazdı.
- Hər şeyin yaxşılığı və pisliyi var.
Qeyd etmək lazımdır ki, "pislik" sözünün konkret mənası hər bir cümlədə kontekstə görə müəyyən edilir.