Proletarlaşdırmaq sözü, əsasən sosial-iqtisadi kontekstdə işlənən bir termin olub, iki əsas mənaya malikdir. Birinci və daha geniş mənası, bir şəxsi və ya əhalinin müəyyən bir hissəsini proletar vəziyyətinə gətirmək, yəni yalnız əmək qüvvəsinə malik olan, əmlakı olmayan, müstəqil yaşamaq imkanından məhrum olan muzdlu fəhlə sinfinə çevirmək deməkdir. Bu proses, əmlakın əlindən alınması, torpaq mülkiyyətinin itirilməsi, iqtisadi imkanların daralması və s. səbəblərdən baş verə bilər.
İkinci mənası isə daha dar mənada işlənir və birbaşa proletar vəziyyətinə gətirilməkdən daha çox, yoxsullaşdırmaq, maddi durumunu pisləşdirmək, həyat səviyyəsini aşağı salmaq kimi təfsir edilə bilər. Bu mənada, proletarlaşdırmaq, insanları əmək bazarının aşağı pillələrində yer tutmağa məcbur edən amillərin təsiri altında qalması demək ola bilər. Bu amillər arasında işsizlik, aşağı əməkhaqqı, inflyasiya, iqtisadi bərabərsizlik və s. göstərilə bilər.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, “proletar” sözünün latınca “proles” (nəsil, övlad) sözündən əmələ gəldiyini görərik. Qədim Romada “proletarius” termini yalnız övlad sahibi olmaqla dövlətə fayda gətirən, yəni vergi ödəyən vətəndaşları ifadə edirdi. Ancaq zaman keçdikcə bu terminin mənası dəyişib, yalnız əmək qüvvəsinə sahib, əmlakı olmayan şəxslər üçün işlənməyə başlayıb. Beləliklə, “proletarlaşdırmaq” sözü də bu tarixi kontekstdə anlaşıla bilər.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
"Sənayeləşmə prosesi kənd əhalisinin bir hissəsini proletarlaşdırdı." (Birinci məna - kəndliləri fabriklərdə işləyən muzdlu fəhlələrə çevirdi)
"İqtisadi böhran əhalinin böyük bir hissəsini proletarlaşdırdı, onların həyat səviyyəsini kəskin şəkildə aşağı saldı." (İkinci məna - yoxsullaşdırdı)
"Liberal siyasətin tətbiqi bəzi təbəqələrin proletarlaşmasına səbəb oldu." (Birinci və ikinci mənaların birləşməsi - həm muzdlu fəhlə sinfinə çevirdi, həm də yoxsullaşdırdı)