Proletar sözü latın mənşəlidir (proletarius). Latın dilində "proles" – nəsil, övlad deməkdir. "Proletarius" isə əvvəlcə yalnız övladları ilə dövlətə vergi yükü daşıyan Roma vətəndaşlarını ifadə edirdi. Yəni, dövlətə mal-mülk və ya pulla deyil, yalnız övladları ilə "vergi ödəyən" insanları bildirirdi.
Müasir istifadədə isə "proletar" sözü əsasən muzdlu fəhlə mənasında işlənir. Bu, öz əməyini sataraq yaşayan və istehsal vasitələrinə (zavod, fabrik, torpaq və s.) malik olmayan şəxsi bildirir. Proletar sinfi, özünü bu kateqoriyaya aid edən insanlar toplusudur. Marksist nəzəriyyəsində proletariat, burjuaziyanın (kapitalist sinfinin) əsas zidd sinfi, sınıf mübarizəsinin aparıcı qüvvəsi kimi təqdim olunur.
Sözün işlənməsinə dair nümunələr:
- "İnqilab proletarlar tərəfindən həyata keçirildi." - Burada "proletar" sözü inqilabın əsas iştirakçılarına, muzdlu fəhlələrə istinad edilir.
- "Proletar ədəbiyyatı işçi sinfinin həyatını əks etdirir." - Burada "proletar ədəbiyyatı" işçi sinfinin həyat tərzini, ideyalarını və mübarizəsini əks etdirən ədəbi əsərləri bildirir.
- "O, proletar mənşəli idi." - Bu cümlədə "proletar mənşəli" ifadəsi şəxsin fəhlə ailəsində doğulub böyüdüyünü bildirir.
Qeyd etmək lazımdır ki, "proletar" sözü tarixi kontekstdən asılı olaraq müxtəlif mənalarda işlənə bilər. Müasir dövrdə, sınıf mübarizəsi ideyalarının köhnəlməsi ilə əlaqədar olaraq, bu söz daha çox tarixi bir termin kimi işlənir və ya sadəcə olaraq "fəhlə" sinonimi kimi istifadə olunur. Lakin mənşəyi və tarixi kontekstinə nəzər saldıqda, sözün daha dərin bir məna kəsb etdiyi görünür.