Protei̇n (yun. πρωτεῖος - proteios - "birincisi", "əsas", "ən vacib") bioloji polimerlərdən biri olub, amin turşularının peptid bağları vasitəsilə birləşməsindən əmələ gələn mürəkkəb üzvi birləşmədir. Sadə zülal ifadəsi, proteinin ən sadə formalarından bəhs edərkən istifadə edilə bilər, lakin proteinlərin quruluşu və funksiyaları çox müxtəlif olduğundan bu ifadə tam dəqiq deyil. Çünki əksər proteinlər yalnız amin turşularından deyil, həm də qeyri-zülal hissələrdən (məsələn, karbohidratlar, lipidlər, metal ionlar) ibarət ola bilərlər. Belə hallarda onlara mürəkkəb zülallar deyilir.
Proteinlərin amin turşularının ardıcıllığı (birincil quruluş) genetik informasiya tərəfindən təyin edilir və bu ardıcıllıq proteinin üçölçülü quruluşunu və nəticədə onun funksiyasını müəyyən edir. Proteinlər canlı orqanizmlərdə müxtəlif funksiyalar yerinə yetirir: fermentlərin tərkib hissəsi kimi kimyəvi reaksiyaları kataliz edir, hüceyrənin quruluşunu təmin edir (məsələn, kollagen), nəqliyyat funksiyası (məsələn, hemoglobin), müdafiə funksiyası (məsələn, antikorlar), hormon kimi rol oynayır (məsələn, insulin) və s.
Yunanca "proteios" sözünün "birincisi", "əsas", "ən vacib" mənalarını əks etdirən terminin seçilməsi proteinlərin canlı həyat üçün əhəmiyyətini vurğulayır. Onlar hüceyrələrin əsas tikinti materialı, həmçinin bir çox biokimyəvi proseslərin aparıcılarıdır. Protein çatışmazlığı ciddi sağlamlıq problemlərinə, inkişaf geriliyinə və digər fəsadlara səbəb ola bilər.
Cümlədə istifadəsi nümunələri:
- Süd, ət və yumurta kimi qidalar yüksək miqdarda protein ehtiva edir.
- Hüceyrələrin quruluşu və funksiyası proteinlərə bağlıdır.
- Enzimlər, protein təbiətli bioloji katalizatorlardır.
- Bəzi xəstəliklərin səbəbi, proteinlərin düzgün işləməməsidir.
- Bitkilərdə də müxtəlif funksiyaları yerinə yetirən proteinlər mövcuddur.