Pusmaq felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "gizlincə üzərində göz olmaq, gözdən qoymamaq; güdmək" ifadəsi ilə tam əhatə olunmur. Daha geniş və dəqiq bir izah təqdim edək.
Mənşəyi: Pusmaq feli türk dillərinin ortaq leksikasına aiddir. Köklü və qədim bir sözdür. "Pus" kökü, gizlənmə, gizli olma, yaxınlaşmaq kimi mənaları ehtiva edir. Bu kökdən törəmiş "pusmaq" feli isə həm gizlincə izləmək, həm də təhlükəli bir şeyə, şəxsə yaxınlaşmaq mənalarını verir. Əsas mənası bir şeyin və ya birisinin arxasınca gizlincə getmək, izləməkdir.
Mənası: "Pusmaq" fərqli kontekstlərdə müxtəlif nüanslar əldə edir:
- Gizlincə izləmək, gözdən qoymamaq: Bu, ən ümumi mənasıdır. Kiminsə hərəkətlərini gizlincə izləmək, onun fəaliyyətini nəzarətdə saxlamaq mənasını bildirir. Misal: "O, düşmənlərini pusub, onların planlarını ifşa etdi."
- Yaxınlaşmaq, gizlincə yanaşmaq: Təhlükəli və ya qorxulu bir şeyə yavaşca, gizlincə yaxınlaşmaq mənasını da verə bilər. Misal: "Ovçu ayıya pusub yaxınlaşdı."
- Güdmək: Bir işi, planı gizlicə həyata keçirmək, səbrlə gözləmək mənasında da işlənir. Bu mənada "güdmək" sözü ilə sinonimdir. Misal: "O, uzun illərdir ki, intiqamını pusur."
Cümlədə işlənməsi: "Pusmaq" feli həm müsbət, həm də mənfi kontekstlərdə işlənə bilər. Məsələn, cinayətkarı izləmək müsbət, kiminsə gizlincə zərər verməyə çalışması isə mənfi kontekstdə işlənir.
Misallar:
- "Qaranlıqda pusub gələn şəxsi heç kim görmədi." (Gizlincə yanaşmaq)
- "Düşmənlər şəhəri pusub, hücum etməyə hazırlaşırdılar." (Gizlincə izləmək, hücuma hazırlaşmaq)
- "O, illərdir öz intiqamını pusur." (Güdmək, səbrlə gözləmək)
- "Fotoqraf quşu pusub, gözəl bir şəkil çəkdi." (Gizlincə yaxınlaşmaq)
Verilən nümunədəki cümlə ("Dur gedək o biri otağa, burada bizi pusarlar") "pusmaq" felinin gizlincə izləmək, təqib etmək mənasında işləndiyi göstərir. Burada "pusarlar" feli, onların gizlincə izləyəcəklərini, güdəcəklərini bildirir.