Respublika sözü latın dilindən gəlir və res publica ifadəsindən əmələ gəlib. Res "şey", "iş", "məsələ" mənasını, publicus isə "ictimai", "ümummilli", "xalqın" mənasını verir. Beləliklə, res publica "ictimai iş", "ümummilli iş", "xalqın işi" kimi tərcümə edilə bilər. Tarixən Roma Respublikasında dövlətin idarə olunması xalqın işləri kimi qəbul edilirdi və bu termin həmin sistemin təsvirinə xidmət edirdi.
Müasir siyasi terminologiyada respublika, ali hakimiyyət orqanlarının xalq tərəfindən müəyyən müddətə seçildiyi bir dövlət idarəetmə forması kimi başa düşülür. Bu, monarxiyadan (məsələn, kral və ya imperator tərəfindən idarə olunan) əsaslı şəkildə fərqlənir. Respublikada hakimiyyət xalqın nümayəndələri tərəfindən həyata keçirilir və seçkilər vasitəsilə müəyyən müddətə seçilən rəhbərlər tərəfindən məhdudlaşdırılır. Bu, hakimiyyətin qərarlarının şəffaflığını və hesabat verilməsini təmin etmək məqsədi daşıyır.
Respublikalar öz aralarında müxtəlif formalara malik ola bilər. Məsələn, prezident respublikalarında dövlət başçısı (prezident) həm də hökumətin başçısıdır və birbaşa xalq tərəfindən seçilir. Parlament respublikalarında isə dövlət başçısı (adətən, prezident) daha çox rəmzi bir figuradır və hökumətin başçısı (adətən, baş nazir) parlament tərəfindən seçilir. Həmçinin, müxtəlif respublika formaları arasında hakimiyyətin bölüşdürülməsi, qanunverici, icraedici və məhkəmə hakimiyyətlərinin qarşılıqlı əlaqəsi və s. kimi fərqlər də mövcuddur.
Cümlədə istifadəsi nümunələri:
- Azərbaycan Respublikası müstəqil bir dövlətdir.
- O, ölkənin respublika quruluşunun əhəmiyyətini vurğuladı.
- Bir çox Avropa ölkələri parlament respublikasıdır.
- Respublikanın Konstitusiyası dövlətin əsas prinsiplərini müəyyən edir.