Respublikaçı sözü iki əsas mənada işlənir və hər iki məna da “respublika” anlayışı ilə sıx bağlıdır. Birinci və əsas mənası, siyasi ideologiyanı ifadə edir: Respublikaçı, dövlətin idarə olunmasında respublika sistemini, yəni xalqın özünüidarəetmə hüququnu, seçkili hökuməti və qanunvericiliyə əsaslanan hakimiyyəti dəstəkləyən şəxsi bildirir. Bu mənada, respublikaçı həm də respublikanın əsas prinsiplərinə - demokratiyaya, hüquqi dövlətə, insan hüquqlarına və azadlıqlarına sadiq olan bir vətəndaşdır. Bu şəxs, monarxiya və ya digər avtoritar idarəetmə formalarına qarşı çıxır.
İkinci mənada isə, partiya mənsubiyyətini ifadə edir: Respublikaçı, müəyyən bir ölkədə və ya regionda fəaliyyət göstərən və öz adında “Respublika” sözünü daşıyan siyasi partiyanın üzvü deməkdir. Məsələn, Amerika Birləşmiş Ştatlarında Respublikaçı Partiyası var və bu partiyanın üzvləri özlərini respublikaçı adlandırırlar. Bu mənada, "respublikaçı" sözü daha çox partiya siyasəti kontekstində işlənir və həmin partiyanın siyasi proqramına, ideologiyalarına və məqsədlərinə inanmaq deməkdir. Burada ideoloji məna ilə partiya mənsubiyyəti arasında üst-üstə düşmə ola bilər, lakin mütləq deyil. Bir şəxs respublika idarəetmə formasını dəstəkləyə bilər, amma müəyyən bir "Respublika" partiyasının üzvü olmaya bilər.
Sözün etimologiyasına gəldikdə, “respublikaçı” sözü “respublika” sözündən əmələ gəlmişdir. “Respublika” sözü isə latın dilindəki “res publica” ifadəsindən götürülmüşdür ki, bu da “ümumi iş”, “ictimai iş” mənasını verir. Beləliklə, “respublikaçı” sözünün kökü qədim Roma dövrünə gedib çıxır və xalqın ictimai işlərdə iştirakını və özünüidarəetməsini vurğulayır.
Cümlədə necə işləndiyi nümunələri:
- O, səmimi bir respublikaçı idi və demokratik dəyərlərə həmişə sadiq qalırdı.
- Seçkilərdə respublikaçı namizəd qalib gəldi.
- Respublikaçı partiyasının platforması iqtisadi liberalizmə əsaslanır.
- O, respublika sistemini dəstəkləyən bir respublikaçı olaraq, avtoritar rejimlərə qarşı çıxırdı.