Riya (ریا): Ərəb mənşəli bir söz olub, əsas mənası "ikiüzlülük", "söhbət", "gözdən pərdə asmaq" və "xarici görünüşə önəm vermək" kimi müxtəlif mənaları əhatə edir. Lüğətlərdə əsasən "ikiüzlülük" mənası önə çəkilməsinə baxmayaraq, sözün daha geniş kontekstdə anlaşılması vacibdir. Çünki riya yalnız başqalarını aldatmaq məqsədilə ikiüzlülük deyil, həm də özünü göstərmək, əməllərin əsl məqsədini gizlətmək və Allah qarşısında yalançı dindar görünmək kimi halları da əhatə edir.
İslam dinində riya, hərəkətlərin yalnız Allah rizası üçün deyil, başqalarının tərifi və ya rəğbəti üçün edilməsi kimi qəbul edilir. Bu mənada riya, ibadət və digər yaxşı əməlləri batil edən bir əməl sayılır. Məsələn, sədəqə vermək, namaz qılmaq kimi ibadətlərin yalnız Allahın razılığını qazanmaq niyyəti ilə deyil, başqalarına öyünmək, özünü göstərmək məqsədilə edilməsi riya sayılır və bu ibadətlərin savabı yox olur.
Misallar:
- "Məsciddə həsiri eləmə aləti-təzvir;" bu cümlə riyanın görünüşü ilə əsl həqiqətin ziddiyyətini ifadə edir. Məsciddəki hərəkətlərin xaricdən gözəl görünməsi, ancaq daxildə riyanın gizləndiyi bir vəziyyəti təsvir edir.
- "Mərdanə qədəh tut, bu riyadən dəxi ar et." Bu misalda "riya" sözü gözdən pərdə asmaq, əsl xasiyyəti gizlətmək mənasında işlənir. Qədəh tutmaq hərəkətinin arxasındakı niyyətin əslində cəsarət və mərdlikdən uzaq olması nəzərdə tutulur.
Beləliklə, "riya" sözü sadəcə ikiüzlülük mənası ilə məhdudlaşdırılmamalı, daha geniş kontekstdə, xüsusilə dini kontekstdə, əməllərin gizli niyyətləri və xarici görünüşə verilən əhəmiyyət baxımından dəyərləndirilməlidir.