Ruhanilik (ər. روحانية - rūḥāniyya) termini, birbaşa "ruh" sözündən törəmiş olub, əsasən iki əsas mənada işlənir:
Birinci mənada, ruhanilik, dünyəvi məsələlərdən uzaqlaşaraq, ruhun təkamülü və ilahi ilə əlaqəyə yönəlmə kimi başa düşülür. Bu mənada, ruhanilik fərdin daxili aləminə, əxlaqi-mənəvi keyfiyyətlərinə, özünüdərki və ilahi ilə birliyinə diqqət yetirməsini əhatə edir. İnsan ruhunun kamilliyə doğru inkişafı, özünü tanıma və ilahi həqiqətin axtarışı ruhaniliyin əsas tərkib hissələrindəndir. Bu mənada ruhanilik dini inanclara bağlı olmasa da, tez-tez mistik təcrübələr, meditasiya, dua və ya digər daxili inkişaf metodları ilə əlaqələndirilir.
İkinci mənada, ruhanilik, dini xadimlik, dini işlərlə məşğul olma, kilsənin, məscidin və ya digər dini qurumun xidmətində olma kimi başa düşülür. Bu mənada ruhanilik, müqəddəs kitabların tədrisi, dini ayinlərin icrası, ibadətlərin rəhbərliyi və dini icmaların ruhani ehtiyaclarının ödənilməsi kimi fəaliyyətləri özündə birləşdirir. Bu mənada, ruhanilik, müəyyən bir dini təşkilat daxilində müəyyən bir vəzifə və vəzifələrin icrasını tələb edir. Məsələn, keşiş, papaz, imam, molla kimi dini liderlər ruhaniliyin bu mənasının bariz nümunəsidirlər.
Verilən nümunə cümləsi ("Peyğəmbərlik tam ruhanilikdir, çünki insanlıq dərəcəsində peyğəmbərlikdən daha...") ruhaniliyin ikinci mənasını daha çox əks etdirir. Ancaq cümlənin tamamlanmaması onun mənasını tam olaraq açıqlamağa imkan vermir. Tam mənada başa düşmək üçün cümlənin davamını bilmək lazımdır. Lakin, bu hissə, peyğəmbərliyin ilahi ilə əlaqənin ən yüksək səviyyəsini təmsil etdiyini və bu baxımdan "tam ruhanilik" adlandırılmasını vurğulayır.
Qeyd etmək lazımdır ki, ruhaniliyin hər iki mənası bir-birini tamamlayır və bəzi hallarda üst-üstə düşə bilər. Məsələn, bir din xadimi həm dini vəzifələrini yerinə yetirərək, həm də şəxsi ruhani inkişafına diqqət yetirərək ruhaniliyin hər iki tərəfini təcəssüm etdirə bilər.