izahlı lüğət 1 baxış 0 reaksiya Düzəliş

“Saxlatdırmaq” sözü Azərbaycan dilində izahlı lüğətlərdə ümumiyyətlə “saxlatmaq”ın mənasında izah olunsa da, bu, tam dəqiq deyil. Əslində, “saxlatdırmaq” fəal əmrlə ifadə olunan bir əmr formasından deyil, əvəzlik vasitəsilə törədilmiş bir sifariş, əmr və ya təşviq mənasını ifadə edən bir feldir. “Saxlatmaq” özündə sadəcə bir şeyi bir yerdə saxlamağı, dayanmasını bildirsə, “saxlatdırmaq” isə bunu başqasına, məsələn, bir nəfərə və ya bir qüvvəyə əmr etməklə, ya da təşviq etməklə baş verdiyini göstərir.

Başqa sözlə desək, “saxlatmaq” obyektiv bir hərəkəti, “saxlatdırmaq” isə subyektin başqasının vasitəsilə həmin hərəkəti icra etdirməsini bildirir. Bu fərq cümlələrdəki işlənməsində aydın görünür. Məsələn, “Maşını iki ev aralı saxladım” cümləsində özüm maşını saxlamışam. Lakin “Firidun qəsdən maşını iki ev aralı saxlatdırıb düşdü” cümləsində isə Firidun maşının saxlanmasını başqasına əmr etmiş, və ya başqa bir yolla ona təsir edərək maşını saxlatmışdır. Nəticədə, hadısə baş vermişdir.

“Saxlatdırmaq” sözünün etimologiyası baxımından, “saxla-” fel kökündən "-t-" (törəmə əlavəsi) və "-dır-" (əmr əlavəsi, əvəzlik vasitəsilə törəmə) əlavələri ilə əmələ gəlmişdir. Bu, sözün mənasını dəqiqləşdirir və "saxla" felinin passiv formasının əmr əlavəsi ilə birləşərək sifariş, təşviq və ya məcbur etmə mənasını aldığını göstərir.

Beləliklə, “saxlatdırmaq” sözünün mənası bir əşyanın və ya varlığın başqasının vasitəsilə saxlanması üçün əmr edilməsi, təşviq edilməsi, məcbur edilməsi və ya təsiri ilə saxlanması deməkdir. Bu söz daha çox məqsədli, planlı hərəkətlər üçün işlənir və həmin hərəkətin nəticəsində başqa bir hadisənin baş verməsini göstərir (məsələn, yuxarıdakı nümunədə Firidunun qəsdən maşının saxlanmasını təmin etməsi nəticəsində düşməsi).

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz