izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

SALLAMAQ (f.) Azərbaycan dilində geniş mənada "bir şeyi üzüaşağı tutmaq, uzatmaq, sallaq vəziyyətdə saxlamaq, ucunu aşağı endirmək; asmaq" mənalarını əhatə edən bir feldir. Lüğətlərdəki qısa izah, fəlin çoxcəhətliliyini tam əks etdirmir. Daha dəqiq və geniş bir tərif vermək üçün fəlin müxtəlif kontekstlərdə necə işləndiyinə nəzər salmaq lazımdır.

Birincisi, sallamaq fəli əşyanın fiziki vəziyyətini ifadə edir. Bu mənada, əşyanın üfüqi vəziyyətdən şaquli vəziyyətə keçməsini, aşağı doğru yönəlməsini, asılı vəziyyətdə olmasını bildirir. Məsələn: "Xalçanı balkondan sallamaq", "Paltarı ipə sallamaq", "Əlini cibindən sallamaq" kimi ifadələrdə olduğu kimi. Bu hallarda əşyanın sallanması, yalnızca yer dəyişməsi yox, həm də müəyyən bir müddət bu vəziyyətdə qalmasını ifadə edir.

İkincisi, sallamaq fəli bəzən hərəkətin xarakterini vurğulayır. Bu zaman əşya sadəcə aşağıya doğru yönəlmir, həm də müəyyən bir ritm və ya tərpənmə ilə hərəkət edir. Məsələn: "Ayağını sallamaq", "Başını sallamaq" kimi ifadələrdə olduğu kimi. Bu hərəkətlər dəyişkən və təkrarlanan bir xarakter daşıyır.

Üçüncüsü, sallamaq fəli məcazlı mənada da işlənə bilər. Məsələn: "Əlini sallamaq" ifadəsi əlin hərəkətini ifadə edə bildiyi kimi, həm də təslim olmağı, üzr istəməyi bildirə bilər. "Ümidlərini sallamaq" kimi ifadələr isə ümidlərin azalmasını, yox olmasını ifadə edir. Belə hallarda sallamaq fəli tamamilə fərqli bir məna daşıyır.

Etimalogiyasına gəlincə, sallamaq felinin kökü qədim türk dillərində olan "sal-" kökündən törəmişdir. Bu kök, "atmaq", "buraxmaq", "qoymaq" kimi mənaları əhatə edir. Sallamaq fəli isə bu kökün zamana və məkana bağlı olaraq fərqli mənalarda işlənməsi nəticəsində yaranmışdır. Bu da fəlin çoxmənalılığını izah edir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz