Satmaq fellinin əsas mənası, Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərindəki sadə tərifdən daha geniş və dəqiq şəkildə aşağıdakı kimi ifadə oluna bilər: Bir əşyanı, xidməti, hüququ və ya başqa bir varlığı pul və ya ona bərabər dəyərli başqa bir şey müqabilində başqa bir şəxsə təhvil vermək, mülkiyyət hüququnu köçürmək hərəkətidir. Bu, sadə bir mübadilə əməliyyatından daha çox, mürəkkəb sosial və iqtisadi proseslərin tərkib hissəsini təşkil edir.
Mənşəyi: "Satmaq" feli, Türk dillərinin köhnə təbəqəsinə aid olan bir sözdür. Qədim Türk dillərindəki mənası da müasir Azərbaycan dilindəki kimi əşyanın pul müqabilində verilməsi demək idi. Dil tarixi araşdırmaları, bu sözün əsasında, əşyanı "əldən çıxarmaq", "təhvil vermək" kimi daha ümumi bir mənanın gizləndiyini göstərir.
Məna çalarları və nüansları: "Satmaq" felinin mənası kontekstdən asılı olaraq müxtəlif çalarlar əldə edə bilər. Məsələn:
- Fiziki əşyaların satılması: "Mağazada meyvə-tərəvəz satırlar." - Bu cümlədə satmaq hərəkəti konkret və maddi bir əşyanın alış-verişini bildirir.
- Xidmətlərin satılması: "O, öz bilik və bacarığını sataraq dolanır." - Burada isə satmaq, əmək qabiliyyətinin pul qarşılığında təklif edilməsini ifadə edir.
- Abstrakt anlayışların satılması: "Vətənini, idealarını satdı." - Bu cümlədə isə satmaq, prinsiplərin, dəyərlərin və ya əqidələrin tərk edilməsi, müəyyən bir məqsəd naminə fədakarlıq edilməsi mənasını verir.
- "Satmaq" felinin metaforik istifadəsi: "O, həqiqətini satdı." - Bu nümunədə, "satmaq" sözü metaforik olaraq, həqiqəti gizlətmək, yalan danışmaq mənasında işlənir.
Cümlədə istifadəsi: "Satmaq" feli müxtəlif cümlə tiplərində, müxtəlif qrammatik formalarda işlənə bilər. Məsələn:
- Sadə cümlə: "Ət satırlar."
- Mürəkkəb cümlə: "Bağdakı alma ağaclarını satmaq istəyirəm, çünki onlara qulluq etmək çətindir."
- Sifətli cümlə: "Satılan malın keyfiyyəti yaxşıdır."
Yuxarıda göstərilən nümunələr "satmaq" felinin məna çalarlarının və cümlədə işlənmə üsullarının müxtəlifliyini göstərir. Lüğətlərdəki qısa təriflər bu mürəkkəbliyi tam əks etdirə bilməsə də, bu daha geniş izah felin mənasını daha dəqiq başa düşməyə kömək edir.