SEYRƏLMƏK (f.) Azərbaycan dilinin zəngin leksik ehtiyatında geniş məna çalarlarına malik olan bir feldir. Əsas mənası "azalmaq", "söykəlmək", "seyrək hala düşmək" kimi tərif edilə bilər. Lakin bu mənanın tətbiq sahəsi daha genişdir və kontekstdən asılı olaraq müxtəlif nüanslar əldə edir.
Ən çox rast gəldiyimiz istifadəsi, mövzunun sıxlığından azalmasını ifadə edərkən olur. Məlumat verilən nümunədə olduğu kimi, saç, qaş və ya digər tüklərin seyrəlməsi, yəni sayının azalması, tökülməsi mənasını verir. Bu halda "seyrəlmək" felinin sinonimləri "tökülmək", "söykəlmək", "azalmaq", "incəlmək" ola bilər. Misal üçün: "Yaşının artması ilə saçları seyrəlməyə başladı", "Qışda ağacların yarpaqları seyrəlib".
Ancaq "seyrəlmək" yalnız fiziki sıxlıqda deyil, həm də məcazi mənada, sıxlığın, sıxlığın azalması mənasında da işlənə bilər. Məsələn, "Əhalinin şəhərə doğru köçməsi kənd əhalisinin seyrəlməsinə səbəb oldu" cümləsində "seyrəlmək" əhalinin sayının azalmasını ifadə edir. Başqa bir nümunə olaraq: "Meşədəki ağacların seyrəlməsi ərazinin görünüşünü dəyişdi" cümləsini göstərə bilərik. Burada isə "seyrəlmək" ağacların bir-birindən aralanmasını, sıxlığın azalmasını ifadə edir.
Fel morfoloji cəhətdən "seyrək" sözündən törəmişdir. "Seyrək" isə "az", "nadir", "məhdud" mənalarını ifadə edən sifətdir. Beləliklə, "seyrəlmək" felinin əsasında da bu mənaların kökü yatır.
Nümunə cümlələrdə "seyrəlmək" felinin fərqli kontekstlərə uyğun necə işləndiyini görə bilərik:
- "Qışda meşənin ətrafı səs-küyə seyrəldi."
- "Yaşının artması ilə onun yaddaşı seyrəldi."
- "Nəzarətsizlik səbəbindən şəhər bağlarında ağaclar seyrəldi."
Qeyd etmək lazımdır ki, "seyrəlmək" feli əsasən nəyin azalması, seyrək hala gəlməsi haqqında danışarkən işlənir və bu mənada digər sinonimlərlə əvəz edilə bilər, lakin onun özünəməxsus semantik xüsusiyyətləri vardır.