Səfər (ər. سفر) sözü Azərbaycan dilində əsasən "dəfə", "kərə", "yol" mənalarında işlənir. Lüğətlərdə sadəcə bu mənaların verilməsi isə sözün zəngin semantik potensialını tam əks etdirmir. Əslində, "səfər" sözü daha geniş və çoxqatlı bir mənaya malikdir.
Mənşəyi: Sözün mənşəyi ərəb dilindəki "səfər" (سفر) felindən gəlir ki, bu da "səyahət etmək", "gedib gəlmək", "uzaqlaşmaq" mənalarını verir. Bu əsas mənadan irəli gələrək Azərbaycan dilində "dəfə", "kərə" mənaları meydana çıxıb. "Dəfə" və "kərə" sayı bildirən sözlər olub, səfərin təkrarını, yəni bir neçə dəfə baş verməsini ifadə edir. Məsələn, "üç səfər gəlmişəm" deyəndə, "üç dəfə", "üç kərə" mənası nəzərdə tutulur.
Məna çalarları: "Səfər" sözü sadəcə təkrarı deyil, həm də hərəkətin, hadisənin baş vermə yerinə, yoluna, məsafəsinə də işarə edir. Bu baxımdan "yol" mənası da sözün tərkib hissəsidir. Belə ki, səfər edilən yerə qədər olan yol, həmin yol boyu yaşanan hadisələr, səfərin məqsədi və nəticəsi də bu sözün mənası ilə bağlıdır.
Cümlədə işlənməsi: "Səfər" sözü cümlədə müxtəlif kontekstlərdə işlənə bilir:
- Təkrarı bildirmək: "Bu səfər səni gözləməyəcəm." (Bu dəfə, bu kərə)
- Yolu, səyahəti bildirmək: "Onlar uzun bir səfərə çıxdılar." (Uzun bir səyahətə)
- Məqsədli hərəkəti bildirmək: "Bu səfər məqsədimə çatdım." (Bu səyahətimdə, bu dəfəki hərəkətimdə)
- Şeir və ədəbiyyatda simvolik mənada: Verilən misalda olduğu kimi, "səfər" sözü həm də bir növ metaforik mənada işlənə bilər: "Ağa, başına dönüm, bu səfər məni bağışla, dəxi bundan sonra heç vaxt belə iş olmaz." Burada "səfər" sözü keçmişdə baş vermiş bir hadisəni, bir növ "təkrarlanan səhv"i ifadə edir.
Yekun olaraq, "səfər" sözünün mənası sadəcə "dəfə", "kərə", "yol" ilə məhdudlaşmır. O, daha geniş bir məna spektrinə malik olub, kontekstdən asılı olaraq müxtəlif çalarlar kəsb edir. Sözün mənşəyi və işlənmə xüsusiyyətləri onun semantik zənginliyini daha aydın şəkildə göstərir.