Sərsəmlik (ərəb. sərsəm + -lik şəkilçisi) - Ağılsızlıq, dəlilik, ağıldan kənarlıq, düşüncəsizlik, ehtiyatsızlıq və ya səhlənkarlıq nəticəsində edilən səhv, yanlış hərəkət və ya davranış. Bu anlayış müəyyən bir hərəkətin və ya vəziyyətin ağılsız, məntiqsəz və nəticələri nəzərə alınmadan edilməsini ifadə edir. Sərsəmlik, insanın müəyyən bir məsələdə düşüncəsiz, ehtiyatsız davranmasına, ehtimal olunan nəticələri nəzərə almadan hərəkət etməsinə əsaslanır. Bu, sadəcə ağılsızlıq deyil, həm də müəyyən bir fəaliyyətin, qərarın məntiqsizliyi və ya potensial zərərli nəticələrə səbəb olma ehtimalını bilməmək deməkdir.
Sərsəmlik, şəxsiyyətin davamlı xüsusiyyəti olan dəlilikdən fərqli olaraq, müəyyən bir vəziyyətə və ya hərəkətə aid edilir. Məsələn, “Sərsəmlik etdin, o işə qarışmamalıydın” cümləsində sərsəmlik konkret bir hərəkətə aid edilir. Dəlilik isə ümumiyyətlə bir xəstəlik kimi qəbul olunur, sərsəmlik isə daha çox təsadüfi, müvəqqəti bir vəziyyətdir.
Sözün mənşəyinə baxdıqda, ərəb dilindəki "sərsəm" sözünün əslində "ağılsız", "dəli" kimi mənaları olduğu görünür. "-lik" şəkilçisinin əlavə edilməsi ilə isə "ağılsızlıq vəziyyəti" mənası əldə edilir.
Misal olaraq verilən cümlədə ("Fəqət ilanı öldürüb də yavrusunu buraxmaq sərsəmlik deyilmi …") sərsəmlik, ilanı öldürməyin öz-özlüyündə deyil, onun yavrusunun təhlükəsizliyinin nəzərə alınmadan edilməsinə aid edilir. Bu, düşüncəsizlik və nəticələrin düzgün qiymətləndirilməməsini göstərir.
Sərsəmliyin müxtəlif kontekstlərdə istifadəsinə nümunələr:
- “O, böyük sərsəmlik etdi, bütün pulunu bir dəfəyə itirdi.” (maliyyə məsələsində düşüncəsizlik)
- “Bu fikrin sərsəmlik olduğunu düşünürəm.” (məntiqdən kənar fikir)
- “Hava yağışlı olduğundan, çölə çıxmaq sərsəmlik olardı.” (ehtiyatsızlıq)
- “Onun hərəkətləri tamamilə sərsəmlikdir.” (ümumi ağılsızlıq)