Sözlükdə “səyirmək” fellinin “baxmaq” mənasında izahı qısadır və kontekstdən asılı olaraq tam mənanı əks etdirməyə bilər. Əslində, “səyirmək” feli daha çox incə, gizli, bəzən də şübhəli bir baxışı, üz ifadəsindəki kiçik bir hərəkəti, dodaqların və ya gözlərin bir anlıq tərpənişini ifadə edir. Bu tərpəniş o qədər kiçik və tez olur ki, hər zaman açıq şəkildə görünmür, amma diqqətli müşahidəçi üçün nəyisə ifadə edir. Məsələn, “üst dodağı azca səyirdi” ifadəsində şübhə, narahatlıq və ya gizli bir hissin ifadəsini görürük.
Etimoloji baxımdan “səyirmək” felinin kökü dəqiq müəyyən edilməsə də, "səy" kökündən törəmiş ola bilər. "Səy" cəhd, çalışma, əziyyət mənasını verir. Belə olduğu halda, “səyirmək” sözünün mənası "bir cəhd, bir çalışma ilə baxmaq", yəni diqqətlə, dərin düşüncə ilə, ehtimal ki, nəyisə anlamaq məqsədi ilə baxmaq kimi başa düşülə bilər. Bu baxış sadəcə fiziki bir baxış deyil, həm də daxili bir halın ifadəsi kimi görünür.
Fərqli cümlələrdə “səyirmək” felinin necə işləndiyinə dair nümunələr:
- "O, mənim tərəfə səyirdi, sanki məni tanımağa çalışırdı." Bu cümlədə səyirmək, tanımağa çalışmaq məqsədi ilə diqqətli bir baxışı bildirir.
- "Uşaq qorxulu bir səs eşidib, ətrafa qorxu ilə səyirdi." Burada səyirmək, qorxu və narahatlıq içində olan bir baxışı ifadə edir.
- "Söhbət əsnasında onun dodaqları vaxtaşırı səyirdi, sanki nəsə gizlədirdi." Bu nümunədə isə səyirmək, gizli bir hissi, bəlkə də yalanı ifadə edən üz ifadəsini göstərir.
Nəticə olaraq, “səyirmək” feli sadə bir “baxmaq”dan daha çox şey ifadə edir. Bu, kontekstdən asılı olaraq, diqqətli, şübhəli, qorxulu və ya gizli bir baxışı, üz ifadəsindəki incə tərpənişi bildirən çoxmənalı bir sözdür.