Səyli sifəti, əsasən "səy göstərən", "çalışqan", "cəhdkar" mənalarını ifadə edir. Lüğətlərdə verilən "səy edən" ifadəsi mənanın tamlığını əks etdirməsə də, əsas mənasını düzgün ifadə edir. Ancaq "səyli"nin yalnız aktiv səy göstərməklə deyil, həm də nəticə əldə etmək üçün davamlı və inadkar şəkildə çalışmaq, əzmkarlıq və qətiyyətlilik xüsusiyyətlərini də özündə birləşdirdiyini vurğulamaq lazımdır.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "səy" felindən törəmə olduğunu görərik. "Səy" öz növbəsində fəaliyyət, cəhd, təşəbbüs mənalarını ehtiva edir. "Səyli" isə bu fəaliyyətin, cəhdin, təşəbbüsün davamlılıq və nəticəyə yönəlmə xüsusiyyətini vurğulayır. Beləliklə, "səyli" sadəcə "çalışqan" olmaqdan daha çox, məqsədə çatmaq üçün sistemli və qətiyyətli şəkildə səy göstərən şəxsi təsvir edir.
Misal olaraq verilən "Səyli tələbə" ifadəsi sadəcə dərslərə davamlı olaraq hazırlaşan, əzbərləyən tələbəni deyil, həm də biliyə can atmış, dərslərə məsuliyyətlə yanaşan, yüksək nəticələr əldə etməyə çalışan tələbəni nəzərdə tutur. İkinci misalda isə ("Ağabalanın çənəsindən tutub: – Maşallah, çox səyli uşaqdır! – deyirdi") uşağın hər hansı bir işdə əzmkarlığı, səbri və qətiyyəti vurğulanır.
Cümlədə işlənməsinə dair əlavə nümunələr:
- O, səyli bir işçi idi və hər zaman tapşırıqlarını vaxtında və keyfiyyətlə yerinə yetirirdi.
- Səyli tədqiqatçı illərdir bu problemin həlli üzərində çalışır.
- Uşağın səyli təbiəti onu həyatda uğura aparacaq.
Beləliklə, "səyli" sözü sadəcə "çalışqan" olmağın kənarda qalan əzmkarlıq, qətiyyətlilik, davamlılıq kimi xüsusiyyətləri də özündə əks etdirən daha dərin və geniş mənalı bir sifətdir.