Sıxışdırmaq felinin Azərbaycan dilindəki əsas mənası "sıxmaq", "sıxcalamaq", "təzyiq göstərməklə məcbur etmək" və ya "dar bir yerə yerləşdirmək" kimi ifadə oluna bilər. Bu, fiziki sıxma hərəkətini ifadə edə bildiyi kimi, məcazi mənada da, birinin hüquqlarını, imkanlarını məhdudlaşdırmaq, onu çətin bir vəziyyətə salmaq mənasında da işlənə bilər. Lüğətlərdə sadəcə "sıxmaq" və ya "sıxcalamaq" kimi qısa bir izah kifayət etməz; çünki sözün çalarlılığı və istifadə sahələri daha genişdir.
Etimologiyası: Sözün kökü "sıx-" felindən törəmişdir. "-ışdır-" əlavəsi isə bir hərəkətin təkrarlanmasını, davamlılığını və ya gücləndirilməsini bildirir. Beləliklə, "sıxışdırmaq" "sıxma hərəkətinin davamlı və ya gücləndirilmiş şəkildə edilməsi" mənasını verir.
İstifadə nümunələri:
1. Fiziki sıxışdırma: "İnsanlar avtobusda bir-birini sıxışdıraraq getməyə çalışırdılar." (burada fiziki sıxlıq və yığışma ifadə olunur)
2. Məcazi mənada sıxışdırma (məcbur etmə): "Rəhbərlik onu işdən çıxarmaqla hədələyərək, layihəni tez bitirməyə sıxışdırdı." (burada təzyiq, məcbur etmə vurğulanır)
3. Məhdudlaşdırma: "Yüksək qiymətlər xalqı daha da sıxışdırır." (burada iqtisadi sıxıntı, məhdudiyyət ifadə olunur)
4. Dar yerə yerləşdirmə: "Şkafa bütün əşyaları sıxışdıraraq yerləşdirdi." (burada əşyaların dar bir yerə yerləşdirilməsi ifadə olunur)
5. Verilən nümunədəki istifadə: "Kəndlilər bir-birini sıxışdıraraq aralığı açıb Firidunu qabağa buraxdılar." Bu cümlədə kəndlilərin bir-birlərini fiziki olaraq itələyərək, aralarında boşluq yaradıb Firidunu irəli keçirmələri ifadə olunur. Burada həm fiziki sıxışdırma, həm də məqsədyönlü bir hərəkət əks olunur.
Yekun olaraq, "sıxışdırmaq" sözünün mənası sadəcə "sıxmaq"dan daha geniş və çoxmənalıdır. Kontekstə görə fiziki sıxmaq, məcbur etmək, məhdudlaşdırmaq və ya dar bir yerə yerləşdirmək kimi müxtəlif mənalarda istifadə oluna bilər.