Sıldırım sifəti, əsasən relyefin təsvirində istifadə olunan bir sözdür. Lüğətlərdə sadəcə "çılpaq, dik və uca; yalçın" kimi izah olunsa da, mənası daha zəngin və çoxqatlıdır. Sıldırım, hündürlüyünün, dikliyinin və ətraf mühitin təsirindən çılpaq, bitki örtüyündən məhrum qalmasının vurğulandığı, qorxulu və təhlükəli bir təəssürat yaradan qaya, uçurum və ya dağ yamacını ifadə edir. Yalçın sözü ilə sinonim olsa da, sıldırım, yalçının daha sərt və təhlükəli, insan üçün daha çətin keçilməz bir görüntüsünü önə çəkir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, Türk dillərindəki köküdür və “qırıq”, “kəskin”, “dik” mənalarını ehtiva edir. Bu kökdən törəyən sözlər, dağın dik və qəddar təbiətini daha yaxşı ifadə edir. "Sıldırım dağ" ifadəsi sadəcə hündür bir dağ yox, dik yamaclı, çılpaq və qorxulu görünüşlü bir dağı təsvir edir. Bu mənada sıldırım sözü, təkcə fiziki xüsusiyyəti deyil, həm də estetik və emosional təəssüratı da ifadə edir.
Nümunə cümlələrdə istifadəsinə baxaq:
- "Sıldırım qayalardan aşağıya doğru axan çayın səsi eşidilirdi." (Burada sıldırımın dik və hündürlüyü, çayın gücünün vurğulanması üçün istifadə olunub.)
- "Sıldırım zirvəyə qalxmaq çox təhlükəli idi." (Burada sıldırımın təhlükəli və çətin keçilməzliyi ön plana çəkilir.)
- "Sıldırım qayaların arasından keçən dar yol, mənzərənin gözəlliyini daha da artırırdı." (Burada sıldırımın estetik təsiri, mənzərənin təsvirinə daxil edilir.)
İskəndər bəyin nümunəsindəki "sıldırım bir qayanın başında..." ifadəsi, binanın yerinin təhlükəli və əlçatmaz olduğunu vurğulayır. Bu, sadəcə coğrafi mövqeyi deyil, həm də binanın qorunma və gizlilik hissi yaratdığını göstərir.
Yekun olaraq, sıldırım sözünün mənası sadəcə “çılpaq, dik və uca” ilə məhdudlaşmır. O, həm də qorxulu, təhlükəli, əlçatmaz, estetik baxımdan maraqlı bir təbiət hadisəsini təsvir edən daha zəngin bir mənaya malikdir. Sözün kontekstə bağlı olaraq mənası dəyişsə də, əsasında diklik, çılpaq bir səth və təhlükə hissi həmişə mövcuddur.