Sızmaq felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə “bir şeyin arasından, məsamələrindən yavaş-yavaş, damcı-damcı sızıb çıxmaq, keçmək, dammaq (mayelər haqqında)” kimi tərif edilməkdən daha geniş və dəqiq şəkildə izah edilməlidir. Bu tərif, sözün əhatə etdiyi mənaların yalnız bir hissəsini əks etdirir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, kökü türk dillərindəki “sız-” şəkilçisindən törəmişdir və "yavaş-yavaş keçmək", "içəriyə hopmaq" kimi ümumi bir məna ifadə edir. Bu məna, mayelərin sızması ilə məhdudlaşmır. Söz, mücərrəd mənaları da əhatə edir.
Sızmaq felinin daha geniş və dəqiq tərifi aşağıdakı kimi verilə bilər:
1. Maye və ya qazların kiçik boşluqlardan, dəliklərdən, məsamələrdən yavaş-yavaş, damcı-damcı və ya axın şəklində keçməsi: "Yağ damcıları qabın dibindən sızır." , "Qaz borusundan qaz sızır." Bu, lüğətdə verilən əsas mənadır, ancaq onun tətbiq sahəsini genişləndirmək lazımdır.
2. Bərk cisimlərin arasından, yarıqlardan, dəliklərdən keçməsi (səs, işıq, soyuq, istilik üçün də işlənir): "Səs divarın arasından sızır.", "Günəş şüaları pərdənin arasından sızır.", "Soyuq otağa sızır." Bu mənada “sızmaq” əsasən nüfuz etmə, keçmə hərəkətini ifadə edir.
3. Gizlicə, aşkar etmədən bir yerə girmək, keçmək: "Düşmənlər düşərgəyə sızmışdı.", "Məlumata sızmaq.", "Sərhəddən gizlicə sızmaq." Bu mənada “sızmaq” gizlilik və qanunsuzluğu ifadə edir.
4. Müəyyən bir yerə, qrupa, kollektivə yavaş-yavaş, qeyri-aşkar şəkildə qarışmaq: "Həqiqət yavaş-yavaş cəmiyyətə sızır." , "Yeni ideyalar yavaş-yavaş ədəbiyyata sızır." Bu isə tədricən yayılma və nüfuz etmə mənasını verir.
Beləliklə, "sızmaq" felinin mənası, kontekstdən asılı olaraq dəyişir və sadəcə mayelərin sızması ilə məhdudlaşmır. Yuxarıda göstərilən nümunələr sözün müxtəlif mənalarını və istifadə formalarını daha aydın göstərir.