Sinmək fellinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə “gözə daha az çarpmaq üçün aşağı oturmaq, əyilmək, gizlənmək, çuxura yatmaq; qorxub büzülmək” kimi tərif edilməkdən daha geniş və çoxcəhətlidir. Bu fellin kökü və mənası dilimizin qədim təbəqələrinə dayanır və müxtəlif kontekstlərdə fərqli nüanslar daşıyır.
Etimalogiyasına nəzər salsaq, "sinmək" feli, fiziki olaraq kiçilmək, büzülmək, sınıq hala düşmək kimi mənaları ehtiva edən kökdən törəyir. Bu, fəilin əsas mənasında - qorxu, təhlükə qarşısında kiçilmə, özünü gizlətmə - əks olunur. Kərbəlayı Tapdıq misalında olduğu kimi, "bəllədiyi tağların dibinə sindi" ifadəsi də bu mənanı dəqiq şəkildə göstərir: o, təhlükədən qorunmaq üçün özünü gizlətmiş, görünməməyə çalışmışdır.
Lakin "sinmək" sadəcə fiziki bir hərəkəti deyil, həm də metaforik mənaları əhatə edir. Məsələn, "üzü sindi" deyəndə insanın üzünün ifadəsiz, solğun və ya kədərli olduğunu ifadə edirik. Bu, fiziki “sinmə”dən daha çox, emosional bir "kiçilmə", ruhən sınıq düşmək mənasını verir. Başqa bir nüansa "qüruru sindi" kimi ifadələrdə rast gəlirik; bu halda qürurun sınıq, incimə, alçalma mənası daşıyır.
Beləliklə, "sinmək" feli aşağıdakı mənaları əhatə edir:
- Fiziki sinmə: Gözə görünməmək, gizlənmək üçün büzülmək, əyilmək, aşağı oturmaq (məsələn: "Qorxudan divara sindi").
- Metaforik sinmə (emosional): Qorxu, kədər, utanc, məyusluq nəticəsində ruhən kiçilmək, sönmək (məsələn: "Xəbərdən sonra üzü sindi", "Ümidləri sindi").
- Metaforik sinmə (qürur, əzəmət): Qürurun, əzəmətin sınması, alçalma (məsələn: "Qüruru sindi", "Əzəməti sindi").
Göründüyü kimi, "sinmək" feli zəngin bir məna spektrinə malikdir və kontekstə görə mənasını dəqiqləşdirmək lazımdır. Sadə bir "gizlənmək" tərifi bu fəlin bütün imkanlarını əhatə etmir.