Sona sözü Azərbaycan dilində əsasən gözəl qız, gözəllik mənasında işlənən bir sözdür. Lüğətlərdə əks olunan "ördək" mənası isə sözün etimologiyasını, yəni mənşəyini göstərir. Sözün kökü türkcə "sona" (ördək) sözündəndir və quşun gözəlliyi ilə bağlıdır. Əslində, "sona" sözü əvvəllər ördək demək olsa da, zaman keçdikcə məcazi mənada, gözəlliyini ifadə etmək üçün istifadə olunmağa başlayıb.
Aşıq şeirində "sona" sözü, xüsusilə də "yaşılbaş sona" ifadəsi ilə, sevgilinin gözəlliyini və cazibəsini vurğulamaq üçün epitet kimi işlənir. Bu istifadədə, ördəyin gözəl görünüşünə istinad edilir və gözəllik metaforası yaradılır. Beləliklə, "sona" sözü ədəbi dilin tərkib hissəsi halına gələrək, birbaşa ördək mənasından uzaqlaşaraq, əsasən gözəllik mənasında işlənir.
Misal olaraq, aşağıdakı cümlələrdə "sona" sözünün necə işlədildiyini görə bilərik:
- Gözəlliyi ilə dilləri ələ alan qız, həqiqi bir yaşılbaş sonaya bənzəyirdi. (Burada "sona" sözü gözəl qızı təsvir etmək üçün istifadə olunub.)
- Şair, şeirində sevgilinin gözəl gözələrini "sona" kimi təsvir edir. (Burada "sona" sözü, gözəlliyə vurğu etmək üçün metaforik olaraq işlənilib.)
- Gölün sahilindəki yaşılbaş sonalar göz oxşayırdı. (Burada isə "sona" sözü birbaşa ördək mənasında işlənir.)
Yekun olaraq, "sona" sözünün iki əsas mənası vardır: birincisi, əsl mənası olan "ördək" və ikincisi, aşıq şeirindən başlayaraq ədəbi dildə geniş yayılmış "gözəl qız, gözəllik" mənasıdır. Sözün hansı mənada işləndiyi cümlənin kontekstindən asılıdır.