Sortlaşdırma sözü "sortlaşdırmaq" fellərinin isim formasından əmələ gəlmişdir. Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində əsasən "sıralanma, təsnifat" mənalarında izah olunsa da, daha geniş və dəqiq bir izah vermək mümkündür.
Sortlaşdırma, müəyyən meyarlara əsasən obyektləri, məlumatları və ya verilənləri sistemli şəkildə təşkil etmək prosesidir. Bu proses nəticəsində obyektlər, məlumatlar və ya verilənlər müəyyən bir qaydada (məsələn, artan, azalan, əlifba sırası ilə, tarixə görə, ölçüyə görə və s.) düzülür. Sortlaşdırmanın əsas məqsədi axtarış, emal və təhlili asanlaşdırmaqdır.
Sortlaşdırma müxtəlif sahələrdə tətbiq olunur. Məsələn, kompüter elmində sortlaşdırma alqoritmləri verilənlərin effektiv emalı üçün çox vacibdir. Kitabxanalar kitabları müəllifin soyadına, başlığa və ya kitab nömrəsinə görə sortlaşdırırlar. Statistikada məlumatların təhlili üçün sortlaşdırma əsas üsullardan biridir. Həmçinin, məhsulların inventarlaşdırılması, arxivlərin təşkili, məlumat bazalarının idarə edilməsi və digər sahələrdə də geniş istifadə olunur.
Sortlaşdırma prosesinin effektivliyi istifadə olunan alqoritmdən və verilənlərin miqdarından asılıdır. Müxtəlif sortlaşdırma alqoritmləri (məsələn, bubble sort, merge sort, quick sort) mövcuddur və hər biri müxtəlif şərtlərə uyğun olaraq daha effektiv ola bilər. Verilənlərin miqdarı artdıqca, sortlaşdırma prosesinin vaxtı da artır, buna görə də effektiv alqoritmlərin seçilməsi çox önəmlidir.
Cümlədə istifadəsi nümunələri:
- Məlumat bazasının effektiv işləməsi üçün sortlaşdırma əməliyyatlarının düzgün tətbiqi vacibdir.
- Kitabxanaçı kitabları əlifba sırası ilə sortlaşdırdı.
- Proqramın sortlaşdırma alqoritmi verilənləri sürətlə sıraladı.
- Tədqiqat üçün toplanmış məlumatların sortlaşdırılması təhlili asanlaşdırdı.
- Müştəri sifarişlərinin sortlaşdırılması çatdırılma prosesini optimallaşdırdı.