Sosialistləşdirmə Azərbaycan dilində geniş yayılmış bir termin olub, "sosialistləşdirmək" fellərinin məsdəridir. Əsas mənası, xüsusi mülkiyyətin ictimai mülkiyyətə çevrilməsi prosesini, yəni istehsal vasitələrinin (torpaq, fabriklər, zavodlar, təsərrüfatlar və s.) dövlət və ya ictimai təşkilatların nəzarətinə keçməsini ifadə edir. Bu proses, sosialist ideologiyasına əsaslanan iqtisadi və siyasi sistemlərin qurulması ilə sıx bağlıdır və tarixən müxtəlif ölkələrdə fərqli metodlarla həyata keçirilib.
Sosialistləşdirmənin tətbiq üsulları milliləşdirmə (xüsusi mülkiyyətin dövlət mülkiyyətinə keçməsi), kollectivlaşdırma (kənd təsərrüfatı torpaqlarının və istehsal vasitələrinin kollektiv təsərrüfatlara verilməsi) və ya digər ictimai mülkiyyət formalarının yaradılmasını əhatə edə bilər. Bu proses həm qanuni, həm də qanunsuz yollarla, məcburi və ya könüllü şəkildə həyata keçirilə bilər. Nəticədə, istehsal vasitələrinin nəzarəti fərdi sahibkarlardan dövlətə və ya ictimai qurumlara keçir.
Sosialistləşdirmə termini, tarixi kontekstdən asılı olaraq, müxtəlif mənalar kəsb edə bilər. Məsələn, sovet dövründə sosialistləşdirmə sosialist iqtisadiyyatının qurulması üçün vacib bir proses kimi qəbul edilirdi. Lakin, bu prosesin tətbiqi zamanı baş verən zorakılıq, məcburiyyət və iqtisadi səmərəsizliyin də qeyd edilməsi lazımdır. Müasir dövrdə isə sosialistləşdirmə termini daha çox tarixi kontekstdə istifadə olunur və müxtəlif siyasi və iqtisadi ideologiyaların müzakirəsi zamanı ortaya çıxır.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Sovet dövründə Azərbaycanda geniş miqyaslı sosialistləşdirmə həyata keçirilmişdir.
- Sosialistləşdirmə prosesi bir çox iqtisadi və sosial problemlərə səbəb olmuşdur.
- Tarixçilər sosialistləşdirmənin müsbət və mənfi cəhətlərini müzakirə edirlər.
- Kollektivləşdirmə sosialistləşdirmənin kənd təsərrüfatındakı əsas forması idi.
Qeyd: Sosialistləşdirmənin təsiri və nəticələri haqqında müxtəlif baxışlar mövcuddur. Bu prosesin qiymətləndirilməsi tarixi kontekstdən, tətbiq üsulundan və əldə olunan nəticələrdən asılıdır.