Sovetləşdirmək felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "Bir yerdə Sovet hakimiyyəti, Sovet hakimiyyəti orqanları qurmaq, yaratmaq" kimi dar bir tərif ilə məhdudlaşdırıla bilməz. Bu sözün daha geniş və dəqiq tərifi, tarixi kontekstini, siyasi və sosial nəticələrini əhatə etməlidir.
Sovetləşdirmək, Sovet İttifaqının ideologiyaları və siyasi sisteminin digər ölkələrə və ya regionlara qüvvətli bir şəkildə tətbiq edilməsi prosesini ifadə edir. Bu proses sadəcə hökumət qurumlarının qurulması ilə məhdudlaşmır; əksinə, hərtərəfli bir transformasiya prosesini əhatə edir. Bu transformasiya sosial, iqtisadi, mədəni, siyasi və hətta dini həyatın bütün aspektlərini əhatə edir.
Sovetləşdirmənin əsas məqsədi, hədəf regionda Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının siyasi, iqtisadi və ideoloji modelinin tam olaraq tətbiq edilməsidir. Bu, aşağıdakı aspektləri əhatə edir:
- Siyasi Sovetləşdirmə: Mövcud hakimiyyət qurumlarının ləğv edilməsi və yerinə Sovet tipli vahid partiya hökumətinin qurulması, siyasi rəqiblərin təqib edilməsi və ya məhv edilməsi.
- İqtisadi Sovetləşdirmə: Özəl mülkiyyətin ləğv edilməsi, kollektivləşdirmə (əsasən kənd təsərrüfatında), sənayeləşdirmə və mərkəzi planlı iqtisadiyyata keçid.
- Mədəni Sovetləşdirmə: Mədəniyyətin Sovet ideologiyasına uyğunlaşdırılması, dini təşkilatların repressiyaya məruz qalması, milli mədəniyyətin və ənənələrin məhdudlaşdırılması və ya məhv edilməsi, yeni Sovet ədəbiyyatı, incəsənəti və təhsil sisteminin tətbiqi.
Sovetləşdirmə prosesi zorakılıq, repressiya və terrorla müşayiət olunan bir proses kimi tarixdə öz izini qoymuşdur. Bu söz, tarixi kontekstindən asılı olaraq, müsbət və ya mənfi konnotasiya daşıya bilər. Məsələn, Sovet dövrünün tərəfdarları bu sözü müəyyən bir sosial inkişaf prosesi kimi istifadə edə bilərlər, halbuki əksər hallarda repressiya və zorakılıqla əlaqəli mənfi bir konnotasiyaya malikdir.
Cümlədə nümunələr:
- Sovet ordusunun regionu sovetləşdirmək üçün genişmiqyaslı əməliyyatlar həyata keçirdi.
- Ölkənin sovetləşdirilməsi prosesi uzun illər davam etdi və minlərlə insanın həyatına son qoydu.
- Sovetləşdirmə siyasəti milli mədəniyyətə ciddi zərər vurdu.