Soyundurma sözü "soyundurmaq" fellərindən törəmiş bir isimdir. Azərbaycan dilindəki "soyundurmaq" feli, əşyanın, bədənin üzərindən örtüyü çıxarmaq, soymaq mənasını verir. Lakin "soyundurma" sözü daha geniş kontekstdə istifadə edilə bilər və sadəcə fiziki soyunma hərəkətini deyil, həm də metaforik mənaları da ehtiva edir.
Mənşəcə: Sözün kökü türk dillərindəki "soy-" morfemindən gəlir. Bu morfem "üzərində olanı çıxarmaq", "əzilmiş haldan çıxarmaq", "əşyanın qabığından ayırmaq" kimi mənaları ifadə edir. "-ma" isə isim törədici şəkilçidir. Beləliklə, "soyundurma" sözünün mənası əsasən bir şeyin üzərindən örtüyünün çıxarılması, soyulması ilə bağlıdır.
Məna çalarları: "Soyundurma" sözü müxtəlif kontekstlərdə aşağıdakı mənaları daşıya bilər:
- Fiziki soyundurma: Bir insanın və ya heyvanın üzərindən paltarını, dərisini çıxarmaq hərəkəti. Misal: Məhkəmədə təqsirləndirilən şəxsin bədənindəki izlərin aşkarlanması üçün soyundurma aparıldı.
- Metaforik soyundurma: Bir şeyin, hadisənin gizli tərəflərinin, sirlərinin açıqlanması, üzə çıxarılması. Misal: Müxalifət hökuməti korrupsiyada soyundurmaqla hədələyirdi.
- Təmizlənmə: Bir şeyin üzərindən toz-torpağını, kirini təmizləmək, soymaq. Misal: Meyvənin soyundurulması və yuyulması onu daha təmiz edir.
- Qabıqdan təmizləmə: Meyvə, tərəvəz və s. əşyaların qabığının təmizlənməsi. Misal: Kartof soyundurulub bişirilir.
Cümlədə işlənməsi: "Soyundurma" sözü həm müsbət, həm də mənfi kontekstdə işlənə bilər. Mənası cümlənin kontekstindən asılı olaraq dəyişir. Yuxarıdakı nümunələrdə olduğu kimi, həm konkret, həm də məcazi mənada istifadə oluna bilər. Sözün mənasının düzgün başa düşülməsi üçün cümlənin kontekstini nəzərə almaq vacibdir.