Söyləmək sözü Azərbaycan dilində geniş işlənən, çoxmənalı bir felldir. Əsas mənası "sözlə ifadə etmək, danışmaq, bildirmək"dir. Lüğətlərdə sadəcə "demək" sinonimi kimi göstərilməsi, sözün zəngin leksik mənasını tam əks etdirmir. "Söyləmək" fəaliyyətinin özündən əlavə, söylənən sözün xarakterini, söyləyənin niyyətini və ünsiyyət kontekstini də əks etdirir.
Məsələn, "nə söyləyirsən?" sualı sadəcə informasiya almaq məqsədini daşıya bilər, ancaq eyni zamanda tənqid, təəccüb, hətta təhdid ifadə edə bilər. Sözün intonasiyası, söyləyən şəxsin mimikası və ümumi ünsiyyət konteksti mənanın dəqiq anlaşılmasını təmin edir. "Söyləmək" "demək", "bildirmək", "açmaq", "ifadə etmək" kimi sözlərlə sinonim olsa da, hər birinin özünəməxsus nüansları vardır.
Etimoloji baxımdan "söy-lə-mək" kökü "söy" felindən törəmişdir. "Söy" kökü "söz demək", "sözlə ifadə etmək" mənalarını ehtiva edir. "-lə-" əlavəsi fəaliyyətin davamlılığını, "-mək" isə feli sifət əlamətini bildirir. Beləliklə, "söyləmək" sözünün kökü qədim türk dillərindəki sözləmə, danışma ilə bağlı əsas köklərə dayanır.
Misal olaraq verilən cümlələrdə "söyləmək" fərqli kontekstlərdə işlənilir. "Nə söyləyirsən?" sualında məlumat almaq istəyi ön plandadır. "Sultan bəyin" "söylə görək" ifadəsi isə qızının istədiyini açıqca bildirməsini tələb edir. Zeynalın Mehribana yaxınlaşması səhnəsinin təsvirində isə "söyləmək" fəaliyyəti birbaşa əks olunmasa da, onun hərəkətləri səncə nəsə "söyləmək" istəyini ifadə edir.
Nəticə olaraq, "söyləmək" sadəcə "demək"dən daha geniş məna daşıyan, kontekstdən asılı olaraq müxtəlif nüanslar ehtiva edən çoxmənalı bir feldir. Onun işlənmə sahəsi genişdir və müxtəlif ədəbi və məişət üsullarında istifadə olunur.