izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Söyüşçül (sif. və is.) Azərbaycan dilində "söyüş söyməyə adət etmiş, çox söyüş söyən (adam)" mənasını bildirən bir söz olaraq istifadə olunur. Lüğətlərdəki qısa tərifinin əhatə etmədiyi bəzi nüansları nəzərə alaraq daha geniş izah edək:

Sözün əsasında "söyüş" felindən törəmiş "söyüşçü" sözcüyü durur. "-çü" şəkilçisi, fəaliyyəti, vərdişi, peşəni və ya meylini ifadə edir. Beləliklə, söyüşçül, söyüş söymə hərəkətini davamlı olaraq edən, bu hərəkətə meylli olan şəxsi ifadə edir. Bu, sadəcə bir-iki dəfə söyüş söyməyi deyil, davamlı, vərdiş halına gəlmiş söyüş söyməni əks etdirir. Söyüşçülün söyüşləri həm özündə, həm də ətrafındakılarda mənfi emosiyalar yaradır, əxlaqsızlığı və hörmətsizliyi təcəssüm etdirir.

Sözün işlənmə sahəsi əsasən kollokvial (qeyri-rəsmi) nitqdədir. Rəsmi mətnlərdə, ədəbi əsərlərdə nadir hallarda istifadə olunur. Əgər istifadə olunursa, adətən obrazın xarakterini təsvir etmək, mənfi bir keyfiyyətini vurğulamaq üçün olur. Məsələn: "O, əsl söyüşçül idi, hər cümləsinin içində söyüş var idi". Bu cümlədə "söyüşçül" sözü şəxsin mənfi xüsusiyyətini qabartmaq üçün işlənilib. Digər bir nümunə: "Söyüşçü kişiyə yaxınlaşmağa belə qorxurdum". Bu nümunədə isə söyüşçülün yaratdığı qorxu və qıcıq hissi vurğulanır.

Sözün etimologiyasına gəldikdə, "söyüş" sözünün kökü qədim türk dillərinə dayanır və "pis söz demək, lənət oxumaq" mənasını ehtiva edir. Beləliklə, "söyüşçül" sözü də bu kökdən törəyərək, əxlaqsız, hörmətsiz, kobud nitqə meylli şəxsi təsvir edir.

Qeyd edək ki, "söyüşçül" sözü bəzən "kobud, tərbiyəsiz" kimi sinonimlərlə əvəz oluna bilər, lakin bu sinonimlər sözün tam mənasını ifadə etməyə bilər. Çünki "söyüşçül" sözü xüsusi olaraq söyüş söymə vərdişinə işarə edir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz