izahlı lüğət 2 baxış 0 reaksiya Düzəliş

“Sözükeçən” sözü Azərbaycan dilində əsasən “hörmətli, nüfuzlu, sözü dinlənən, fikri önəm verilən” mənalarında işlənən sifətdir. Lüğətlərdə verilən tərif bir qədər dar mənalıdır və sözün bütün imkanlarını əhatə etmir. Daha dəqiq ifadə etsək, “sözükeçən” şəxsin sözünün və fikrinin ətrafındakılar tərəfindən diqqətəlayiq, qəbul ediləcək, əhəmiyyətli, hətta qətiyyətverici olması mənasını verir. Bu, həm yaşlılıq, həm təcrübə, həm də ictimai mövqeyindən qaynaqlana bilər.

Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, “söz” və “keçən” sözlərinin birləşməsindən əmələ gəldiyini görərik. “Keçən” buradakı kontekstində "təsir edən", "qəbul olunan", "əhəmiyyətli olan" mənasında işlənir. Yəni, sözü hər kəsə təsir edən, fikri dinlənən, qəbul olunan, hətta həlledici olan şəxs ifadə olunur. Bu mənada "sözü keçən" söz birbaşa “sözü dinlənən” mənası ilə sinonim deyil, daha çox "sözünün təsiri olan", "sözü qəbul olunan" və "həlledici rol oynayan" mənalarını ehtiva edir.

Misal olaraq verilən cümlədə (“[Hacı Sultan] sözükeçər ağsaqqalların iştirakı ilə Həsənağa ilə olan ixtilafını həll etmək istədi”) “sözükeçən ağsaqqallar” ifadəsi həmin ağsaqqalların nüfuzuna, sözünün dinlənilməsinə, aralarında höküm sürən hörmətə və mübahisənin həllində onların sözünün qətiyyətverici rola malik olmasına işarə edir. Bu cümlədə "sözükeçən" sözü, "hörmətli" və ya sadəcə "yaşlı" sözlərinin əvəzinə işlənsəydi, cümlənin mənası qismən də olsa zəifləyərdi.

Başqa bir nümunə olaraq, “Sözükeçən alimin fikirləri geniş müzakirə olundu” cümləsini götürək. Burada “sözükeçən alim” ifadəsi həmin alimin elm aləmindəki nüfuzunu, fikir və tədqiqatlarının əhəmiyyətini və geniş müzakirə olunmasının səbəbini göstərir. Yəni, sadəcə bir alim deyil, sözü dinlənən, fikri önəmli bir alim nəzərdə tutulur.

Beləliklə, “sözükeçən” sözünün mənası daha geniş və dəqiq şəkildə “sözü dinlənən, fikri əhəmiyyətli, qəbul olunan, təsir gücü olan, həlledici rol oynayan, hörmətli və nüfuzlu” kimi ifadə oluna bilər. Sözün kontekstə bağlı olaraq mənasında müxtəlif çalarlar ola bilər.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz