Standartlaşdırılmaq (məch. Standart (1-ci mənada) hala gətirilmək, standart şəklə salınmaq) felinin mənası, sadəcə “standart hala gətirilmək” ifadəsindən daha geniş və dəqiq şəkildə izah edilməlidir. Sözün mahiyyətini tam əks etdirmək üçün, müxtəlif aspektləri nəzərə almaq vacibdir. Standartlaşdırılma, müəyyən standartlara uyğun olaraq vahidlik, eynilik və təkrarolunarlıq təmin etmək məqsədilə aparılan sistemli bir prosesdir. Bu proses ərzində müəyyən edilmiş ölçülər, xüsusiyyətlər, üsullar və ya qaydalar tətbiq edilir.
Standartlaşdırılma yalnız forma və görünüşün vahidliyini deyil, həm də keyfiyyət, effektivlik, etibarlılıq və təhlükəsizlik kimi amillərin təmin edilməsini nəzərdə tutur. Məsələn, avtomobil istehsalında standartlaşdırılma, avtomobillərin təhlükəsizlik standartlarına cavab verməsini, ehtiyat hissələrinin qarşılıqlı əvəzlənə bilməsini və istehsal prosesinin səmərəliliyini artırmağı təmin edir. Bu prosesdə müxtəlif texniki sənədlər, qaydalar və qanunvericilik aktları əsas rol oynayır.
Sözün mənşəyi, “standart” sözünün özü kimi, ingilis dilindən (standard) götürülmüşdür. “Standart” sözü isə öz növbəsində "stand" (bayraq, əlamət, norma) sözündən törəmişdir. Beləliklə, standartlaşdırılmaq, əsas götürülmüş bir nümunəyə, norma və ya standartlara uyğunlaşdırılmaq deməkdir. Bu proses həm fiziki əşyalara, həm də proseslərə, xidmətlərə və hətta sosial hadisələrə tətbiq oluna bilər.
Cümlədə necə işləndiyinə dair nümunələr:
- "Avtomobil sənayesində standartlaşdırılma keyfiyyətin yüksəldilməsinə səbəb oldu." (Prosesə tətbiq)
- "Məhsulun ölçüləri standartlaşdırılmaq üçün yenidən nəzərdən keçirildi." (Fiziki əşyaya tətbiq)
- "Təhsil sisteminin standartlaşdırılması tələbələrin bərabər imkanlara malik olmasına kömək edəcək." (Sosial hadisəyə tətbiq)
- "Qanunvericilik aktları vasitəsilə standartlaşdırılma prosesi rəsmiləşdirilir." (Qanunvericilik çərçivəsində tətbiq)
Yekun olaraq, standartlaşdırılmaq, müəyyən standartlara, qaydalara və ya nümunələrə uyğunlaşdırılmaq, vahidlik, eynilik və təkrarolunarlıq təmin etmək üçün sistemli bir prosesi həyata keçirmək deməkdir. Bu proses keyfiyyətin, effektivliyin, təhlükəsizliyin və səmərəliliyin yüksəldilməsinə yönəlib və müxtəlif sahələrə tətbiq oluna bilir.