Sufi (ər. صوفي, ṣūfī): Bu terminin etimologiyası müxtəlif nəzəriyyələrə əsaslanır. Ən geniş qəbul edilən nəzəriyyə "ṣūf" (صوف) sözündən törəməsidir ki, bu da "yun" mənasını verir. Təsəvvüf ehli yun paltar geyinməklə tanındıqlarından, bu söz onlara nisbətən işlənmiş və sonradan təsəvvüfçüləri ifadə etməyə başlamışdır. Lakin bu, yalnız etimoloji bir açıqlama olub, sözün mənasının tamlığını əks etdirmir.
Sufi termini, sadəcə "yun paltar geyən" mənasından çox daha geniş və mürəkkəb bir mənaya malikdir. O, İslam dininin mistik qoluna mənsub olan, ilahi həqiqətə çatmaq üçün özünü təmizləməyə, riyazətə, zühdə və dərviş həyatına həsr etmiş şəxsi ifadə edir. Sufi, həm mistik təcrübə yaşayan, həm də Allahın eşqini, gözəlliyini və birliyini axtaran bir insandır. Onların yolunda namaz qılmaq, oruc tutmaq, sədəqə vermək kimi dini vəzifələrin icrası ilə yanaşı, dərvişlik, təsəvvüf musiqisi (səma), zikir, mühakimə və mənəvi təlimlərin öyrənilməsi kimi spesifik təcrübələr də mühüm rol oynayır.
Lüğətdə göstərilən "dindən, dini göstərişlərdən əsla kənara çıxmayan adam; zahid" tərifi sufiliyin bir tərəfini əks etdirir, ancaq tam deyil. Çünki sufilər dini göstərişlərə əməl etməklə yanaşı, dini təcrübənin daha dərindən, mistik bir tərəfini də yaşayırlar. Zahidlik sufiliyin bir əlaməti ola bilsə də, bütün sufiliyin mahiyyətini ifadə etmir. Sufi həm də mistik intuisiyaya, ilahi ilham və kəşflərə malikdir və bu, onu adi bir zahiddən fərqləndirir.
Müxtəlif cümlələrdə Sufi sözünün necə işləndiyinə misallar:
- "O, ömrünü sufiliyə həsr etmiş bir dərviş idi."
- "Sufi şairlərin əsərlərində ilahi eşq mövzusu geniş yer tutur."
- "Məşhur sufi təriqətlərindən biri də Nəqşibəndiyədir."
- "Sufi təsəvvüfünə görə, insan Allahla birləşə bilər."
Yekun olaraq, Sufi termini sadəcə bir mənası deyil, zəngin bir mədəni, dini və fəlsəfi ənənəni özündə əks etdirən mürəkkəb bir anlayışdır.