Susmaq felinin Azərbaycan dilindəki mənası geniş və çoxşaxəlidir. Lüğətlərdəki "dinməmək, danışmamaq, dinməz oturmaq, ağzını açıb bir söz deməmək" kimi təriflər, susmanın əsas mənasını əks etdirsə də, onun kontekstə bağlı olaraq daha incə və dərin mənalar kəsb etdiyini göstərmək üçün yetərli deyil.
Susmaq, sadəcə səs çıxarmamaq deyil, həm də fikirlərini, hiss və duyğularını ifadə etməmək, bir şey haqqında danışmamaq, bir mövzuya toxunmamaq mənasında da işlənə bilər. Məsələn, "O, hadisə haqqında susmağı üstün tutdu" cümləsində susmaq, hadisə ilə bağlı məlumat verməmək, onu gizlətmək və ya ona münasibət bildirməmək mənasını verir. Bu mənada susmaq, fəal bir hərəkət kimi, bir növ gizlətmə, ört-basdır etmə, gizli saxlama kimi qəbul edilə bilər.
Susmaq, həmçinin müəyyən bir əhval-ruhiyyəni ifadə edə bilər. Məsələn, kədər, qəm, düşüncəlilik və ya qorxu halında olan bir insanın susması, onun daxili dünyasının əksidir. Bu halda susmaq, passiv bir hərəkət olub, iç dünyanın, duyğuların ifadə olunmaması deməkdir. "Qəmin içində susdu qaldı" cümləsində susmaq kədər və qəmin ifadəsidir.
Etimoloji baxımdan, "susmaq" feli qədim türk dillərindən gəlmədir və əsasən "səs çıxarmamaq" mənasını ehtiva edir. Lakin, dilin inkişafı prosesində bu felin mənaları genişlənmiş və müxtəlif kontekstlərdə fərqli mənalarda işlənmişdir.
Misal üçün, verilən "Qaragün, xanın sarsıldığını, susduğunu görüb ürəkləndi" cümləsində "susmaq" xanın zəifliyinin, qorxusunun, acizliyinin simvoludur. Bu kontekstdə susmaq, sözün həqiqi mənasında səssizliyi deyil, xanın hərəkətsizliyi, passivliyi kimi anlaşılmalıdır.
Yekun olaraq, "susmaq" felinin mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişir və sadəcə səssizlik deyil, həmçinin gizlətmə, ört-basdır etmə, əhval-ruhiyyənin ifadəsi kimi də anlaşılmalıdır. Onun müxtəlif cümlələrdə necə işləndiyinə diqqət yetirmək, onun mənasının daha dəqiq anlaşılmasını təmin edəcəkdir.