Sürükləmək felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "bir şeyi yerdən qaldırmadan sürüyə-sürüyə aparmaq, çəkə-çəkə (darta-darta) aparmaq" ifadəsi ilə tam əhatə olunmur. Bu, mənanın yalnız bir tərəfini, daha doğrusu fiziki tərəfini əks etdirir. Daha geniş və dəqiq bir izah aşağıdakı kimidir:
Sürükləmək, bir cismi, canlıyı və ya abstrakt bir anlayışı, qüvvə tətbiq edərək, yerindən tərpətmədən, əsasən səthlə sürtünmə yolu ilə, arxadan və ya yan tərəfdən istənilən istiqamətə hərəkət etdirmək deməkdir. Bu hərəkət, qaldırma və ya qoparma tələb etmədən, yalnız çəkmə, itələmə və ya basqı ilə həyata keçirilir. Proses, səthlə sürtünmə nəticəsində, hərəkət əsnasında müqavimət yaradır.
Məna çalarları: Sürükləmək felinin mənası kontekstdən asılı olaraq müxtəlif çalarlar ala bilər:
- Fiziki sürükləmə: Ağır bir mebeli yerə sürüyərək otaqdan çıxarmaq, qar tıxanıb qalmış maşını sürüyərək hərəkətə gətirmək. Bu, sözün əsas və ən sadə mənasıdır.
- Məcazi mənada sürükləmə: Bir insanı əlindən tutaraq, istəmədən bir yerə aparmaq, bir hadisənin birini istəmədən öz axarına sürükləməsi (məs., vəziyyət onu ağır bir qərar verməyə sürüklədi), bir kimisə mənfi təsirlərə, vərdişlərə, pis əhval-ruhiyyəyə sürükləmək. Bu isə sözün daha metaforik və daha emosional yüklü tərəfidir.
- Zamanla bağlı istifadə: "Günlər sürükənir" ifadəsi zamanın yavaş və cansıxıcı keçməsini ifadə edir.
Etimologiya: Sözün mənşəyi türk dillərinə məxsusdur və "sür" kökünün törəməsidir. "Sür" kökü hərəkət, davamlılıq mənalarını ifadə edir. "-ləmək" isə fel məsdəridir.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- O, ağır qutunu yerə sürüyərək otağa gətirdi.
- Traktor qar tıxanıb qalmış avtomobili sürüyərək yolun kənarına çəkdi.
- Qəzəbi onu səhv qərarlar verməyə sürüklədi.
- İncini dar ağacına doğru sürüklədilər.
- Günlər uzun və yavaş, cansıxıcı şəkildə sürükənirdi.